چکیده:
موضـوع این جسـتار، بررسـی چگونگی نسبت دلالی لفظ و معنی است و پرسش اصــلی تحقیق این اســت که آیا دلالت لفظ بر معنی ذاتی واقعی یا وضــعی اعتباری اسـت ؟ در این تحقیق در پاسـخ به پرسـش مزبور فرضیه رابطه دلالی وضعی لفظ بر معنی به ثبوت میرسـد و فرضــیه های رقیب ابطال میشــوند. شــیوة پژوهش در این تحقیق ، توصــیفیــــتحلیلی از طریق تحلیل مفهومی و گزاره ای و با رویکرد انتقادی اســت . مهم ترین نتایج و یافته هایی که این تحقیق به آنها دســت یافته ، عبارت اند از: ١. نقـد نظریـه دلالـت ذاتی لفظ بر معنی؛ ٢. نقد تعاریف نظریه جعل و اعتبار؛ ٣. نقد نظریـه تعهـد؛ ٤.نقد نظریه دلالت ذاتی و جعلی؛ ٥. نقدنظریه دلالت ذاتی و جعلی؛ ٦. نقـد نظریـه واســـطـه دلالت ذاتی و جعلی؛ ٧. نقد نظریه جعل ملازمه واقعی؛ ٨. نقد نظریه قرن اکید؛ ٩. تبیین نظریه دلالت وضعی لفظ بر معنی.
خلاصه ماشینی:
"(ابن سینا، ١٤٠٤ق : ٥-١) ـ آیا دلالت لفظ بر معنا ناشی از سببیت وضعی و قراردادی است و سببیت ذاتی میان الفاظ و معانی آنها وجود ندارد؟ ـ کدام یک ازنظریات در باب وضع - در فرضی که دلالت الفاظ ذاتی نباشد- صحیح است ؟ ـ منشأ و سبب رابطه لفظ و معنی چیست ؟ در این تحقیق با بررسی نسبت دلالی بین لفظ و معنی به پرسش های مزبور پاسخ داده میشود.
محقق نائینی در توضیح نظریه خود چنین مینویسد: «ما به حسب آنچه از تاریخ در اختیار است ، یقین داریم شخص یا گروهی ١٠٤ الفاظ متکثر در زبان واحد را برای معانی آنها وضع ننموده است ، همان طور که وجدانا میدانیم الفاظ ، دلالت ذاتی بر معنی ندارند، به طوری که هر شخصی از هر لفظی معنای خاص آن را فهم کند، بلکه خداوند تبارکوتعالی، واضع حکیمی است که به اعتبار مناسبت میان لفظ و معنی ـکه برای ما مجهول است ـ برای هر معنی، لفظ خاصی جعل نموده است .
وی با بیان این که لفظ و معنی، اختلاف کلی دارند، این پرسش را طرح میکند که چگونه تصور لفظ سبب تصور معنی میگردد؟ شهید صدر با رد دلالت ذاتی لفظ بر معنی و این که ارتباط میان لفظ و معنی به صرف اختصاص دادن لفظی به معنایی توسط شخص لغوی حاصل نمیشود، پاسخ به پرسش را در قانونی از قوانین ذهن بشری جستجو میکند؛ یعنی هرگاه تصور یکی از دو چیز با تصور دیگری در ذهن انسان مقترن و همراه شود ـهرچند به طور تصادفی باشدـ و به دفعات اقتران مزبور تحقق یابد 107 یا دو شیء مزبور با هم در ظرف مؤثری پدید آیند، میان آن دو، علاقه و رابطه ای به وجود میآید که تصور یکی از آن دو، سبب انتقال ذهن به تصور دیگر میشود."