چکیده:
از دیرباز، مسئلۀ حسن و قبح از دو منظر وجود شناختی و معرفت شناختی در فلسفه و
کلام مورد بحث قرار گرفته است. جستار پیش رو درصدد پاسخ به این مسئله است که
آیا نظریۀ ادراکات اعتباری علامه طباطبائی، راه حل جدیدی برای مسئلۀ حسن و قبح
ارائه م یدهد یا نه؛ و در صورت پاسخ مثبت، این راه حل از کدام حیث (وجودشناختی
یا معرفت شناختی) به مسئله پرداخته است؟ مقاله نشان می دهد که نظریۀ ادراکات
اعتباری با بررسی معرفت شناختی معنای اعتبار در حوزۀ عقل عملی معنای سومی
در مسئلۀ حسن و قبح عقلی و ذاتی مطرح کرده است و در نتیجه « عقلی » برای
توانسته است راه حل جدیدی در پاسخ به مسئلۀ مذکور ارائه دهد. این معنا برای
اعتباریات نه تنها به معنای نفی مقام واقع و حقایق مربوط به این معانی نیست؛ بلکه
مبتنی بر پذیرش واقع و واجد حیثیتی واقعی و وجود شناختی است.
The problem of good and bad in philosophy and theology can be discussed from two perspectives، ontological and epistemological. The problem that we're seeking to answer in this paper is that: Does the theory of “al-idrakat al-i'tibariyah” (constructive perceptions) has presented a new solution for it? If yes، which way it has used to deal with the problem (ontological or epistemological)?
The answer that has been discussed is that this theory، by considering the epistemological aspect of al-i'tibariyah in the scope of practical intellect، presents a third meaning for the problem of good and bad and provides an innovative way for the problem.
خلاصه ماشینی:
"مقدمه برای توضیح دیدگاه علامه طباطبائی پیرامون ادراکات اعتباری ، لازم به بیان است که پیرامون قضایای اخلاقی و ارزشی دو بحث کلی وجود دارد: نخست این که آیا قضایا و جملات اخلاقی و ارزشی از واقعیات عینی و حقیقی خبر می دهند یا آن که امور صرفا قراردادی و نشانگر احساسات فردی و اجتماعی هستند؟ دوم این که آیا عقل انسان صرف نظر از امر و نهی خداوند، توانایی درک خوبی و بدی افعال را دارد یا نه ؟ علامه طباطبائی در پرتو نظریۀ ادراکات اعتباری علاوه بر این که رابطۀ بایدها و هست ها را معقول جلوه داده به بررسی جنبۀ اخلاقی بحث حسن و قبح و تبیین رابطۀ اخلاق و دین پرداخته .
در این جستار به بررسی و تبیین معنای ذاتی در حسن و قبح عقلی با رویکردی متفاوت از متکلمان و فلاسفه متقدم در پرتو نظریۀ ادراکات اعتباری علامه و اعتبارات عقل عملی انسان پرداخته شده است .
استاد مصباح می گوید: عده ای از فلاسفه مانند: ابن سینا، بهمنیار، و ملاصدرا بر این باورند که عقل نظری مطلقا کلیات را ادراک می کند، چه کلیاتی که مربوط به اعمال و افعال اختیاری انسان است مانند حسن عدل و قبح ظلم و چه کلیات مربوط به نظر و واقعیات نفس الامری مانند خدا و صفات ذاتی الاهی .
» ٨ـ الف : چگونگی اعتبار در معنی حسن و قبح علامه طباطبائی در تفسیر المیزان به این مطلب تصریح کرده اند که ارزش اخلاقی یک عمل را تنها بر اساس قؤە عقل می توان توجیه کرد: خواسته ها و نیازهای قوا و جهازات انسانی ، عامل اصلی پیدایش این قضایای علمی و قوانین اعتباری می باشد."