چکیده:
با ورود امواج تجدد در قلمرو عثماني كه براي سال هاي متمادي مركزيت تمدن اسلامي را در اختيار داشت، زيست فرهنگي، سياسي و اجتماعي مسلمانان بتدريج دگرگون شد، به دنبال اين دگرگوني ها زمينه هاي بروز مسايل ناشي از رويارويي سنت و تجدد و به دنبال آن شرايط ظهور رشته ي جامعه شناسي بوجود آمد. جامعه شناسي در تركيه، در پاسخ به پرسش هايي كه در ارتباط با بحران هاي بوجود آمده در حيات فكري، نظامي و سياسي امپراطوري عثماني مطرح شد توسعه يافت. تلاش هاي فكري متفكرين اين دوره براي پاسخ گويي به اين پرسش ها منجر به ظهور سه جريان عمده ي غرب گرايي، ترك گرايي و اسلام گرايي گرديد. بنابرين ظهور جامعه شناسي در تركيه با فرايند تكوين جريان هاي فكري غرب گرايي، اسلام گرايي و ترك گرايي به دنبال افول سياست عثماني گرايي در هم تنيده است. در اين مقاله با بهره گيري از روش مطالعه ي كتابخانه اي و با هدف كلي گسترش شناخت از وضعيت رشته ي جامعه شناسي در تركيه به شرح فرايندهاي تاريخي و اجتماعي موثر بر شكل گيري اين رشته و مسائلي كه جامعه شناسي در اين كشور از گذشته تا كنون با آن مواجه بوده است پرداخته ايم.
خلاصه ماشینی:
"تلاش های فکری متفکرین این دوره برای پاسخ گویی به این پرسش ها منجر به ظهور سه جریان عمده غرب گرایـی، تـرکگرایـی و اسـلام گرایـی گردیـد؛ بنـابرین ظهـور جامعه شناسی در ترکیه با فراینـد تکـوین جریـان هـای فکـری غـرب گرایـی، اسـلام گرایـی و ترکگرایی به دنبال افول سیاست عثمانیگرایی درهم تنیده است .
بـا توجه به این مهم که در ترکیه وقایع سیاسـی مسـبب فعالیـت هـای اجتمـاعی و فعالیـت هـای اجتماعی چالش های جامعه شناختی را سـبب شـدند (٢٠١٣:٩٧ ,mazo÷lukac) تصـور خطـی مستقیم برای توسعه رشته جامعه شناسی در ترکیه ممکـن نیسـت ؛ بنـابرین رونـد شـکل گیـری جامعه شناسی به عنوان یک رشته علمی در ترکیه با درنظر گرفتن نقـاط عطـف ، گسسـت هـا و تغییرات عمده ای که در جریان شکل گیری خود داشته در چند مرحله قابل توضـیح اسـت .
بعـدها ایـن جریـان هـای فکـری بـه گـرای هـای اصـلی در جامعه شناسی ترکیه تبدیل شدند؛ بنابرین ظهـور جامعـه شناسـی در ترکیـه بـا فراینـد تکـوی جریان های فکری غرب گرایی، اسلام گرایی و ترکگرایی به دنبال افول سیاست عثمانیگرایـی درهم تنیده است .
Türkiye’de Sosyoloji Araútirmalari: Bölmelenmiúlikten Farklilaúma ve Çeúitlenmeye (Sociological Researchin Turkey: From Compartmentalization to Diversity and Variety)", InTürkiye’de Sosyal Bilim Araútirmalarinin Geliúimi (The Development of Social Science Research in Turkey), edited by S.
Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine AraúWÕrmalar Öncüleri ve Temelleri ÇerçevesindeYaklaúÕmlar, birey yayincilik, 1999, Istanbul.
Türkiye’de Batililaúma Hareketi, Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi.
Türkiye’de Ça÷daú Düúünce Tarihi, istanbul: Ülken Yayinlari."