چکیده:
با وجود اختلاف نظرهای فراوان دربارة هویّت و ماهیّت آیین اهل حق (یارسان)، به وضوح میتوان بنیانهای شیعی را در اصول اعتقادات و باورهای معتقدان این آیین مشاهده کرد، هرچند بهتر آن است که به سبب برخی اضافات و افراطها، از جمله قایل شدن به مقام الوهیت برای بسیاری از پیشوایان دینی، به ویژه حضرت علی7، آنان را تحت عنوان «غلات شیعه» مطالعه کرد. امروزه آیین اهل حق، که معتقدانش غالباً در مناطق باختری کشور، به ویژه استان کرمانشاه، سکونت دارند، با برخی ایدههای مرسوم همچون قداست، مظهریت، الوهیت، اجرای مراسم مذهبی و ذکرها و اوراد و ادعیههای روحانی در جمع خانه، برپاداری رسومی هچون رسم سرسپردن و جوز سرشکستن، ادای شکل خاصی از روزه، قربانی و نذر، گرایش به موسیقیهای عرفانی و رقص سماع، نگه داری کتاب های مقدس در منازل، و شارب دست نخوردة مردان پیوند خورده است.
خلاصه ماشینی:
اهل حق (یارسان) مطالعة مردمشناسانه گروهی از شیعیان غالی استان کرمانشاه سیدجواد امام جمعهزاده / دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان سارا ویسی / دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان چکیده با وجود اختلافنظرهای فراوان دربارة هویت و ماهیت آیین اهل حق (یارسان)، به وضوح میتوان بنیانهای شیعی را در اصول اعتقادات و باورهای معتقدان این آیین مشاهده کرد، هرچند بهتر آن است که به سبب برخی اضافات و افراطها، از جمله قایل شدن به مقام الوهیت برای بسیاری از پیشوایان دینی، به ویژه حضرت علی7، آنان را تحت عنوان «غلات شیعه» مطالعه کرد.
(مردانی، 1377، ص7) بدینسان، درحالیکه عدهای اعتقادات آنان را آمیختهای از «رازداری گنوستی سزم» برگرفته از «عرفان روایی» و «زرتشتیگرایی» و «میتراییگرایی» و مشربهای فکری متفاوت رایج پیش از اسلام در میان مناطق کردنشین غرب کشور میدانند که پس از اسلام جامة اسلامی پوشیده و صبغة تصوف و تشیع به خود گرفته است (فضایی، 1384، ص313)، عدهای دیگر ضمن مقایسة نحوة تولد پیشوایان این آیین با نحوه تولد حضرت مسیح7، که هر دو از طریق «بکرزایی» صورت گرفته است و نیز ذکر موضوعاتی هچون «اجتماع در جمعخانه و وردخوانی» و «خوردن نذر» و«نیاز به نک: پرویز ازکائی، 1375، ص 108.
(زرینکوب، 1377، ص97) مکری نیز در مقدمهاش بر کتاب حق الحقایق یا شاهنامه حقیقت در همین باره مینویسد: «رشته یا مسلک اهل حق یکی از رشتههای انشعابی و معمولا وابسته به مذهب تشیع بوده و مجموعهای از عقاید و آراء خاص است که از عهود سالفه با ذخایر معنوی اسلام و اساطیر ایران قدیم و افکار فرق غالی 2 ، که به ویژه در مناطق غرب ایران پراکنده بودند، «سماع»، که در حقیقت، نوعی رقص دایرهوار بهجایمانده از ادوار بسیار کهن است، بهصورت دستهجمعی از سوی گروهی از زنان و مردان در پیشگاه «دد» یا «پیر» (رهبر دینی یا پدر مقدس) و طی مراسم «جمع» انجام میگرفت.