چکیده:
از ديدگاه عارفان مسلمان حقيقت عشق، غيرقابل تعريف است، يافتني است نه دانستني. معناي شزح اللفظي آن عبارت است از: محبت مفرطه و منشا عشق ريشه در ابعاد گوناگون وجودي انسان دارد. بالاترين مرتبه آن، عشق حقيقي است كه شامل عشق به خداوند و اسماء و صفات اوست. عشق به ماسوي الله با انواع مختلف آن، عشق مجازي است. مهم ترين آنها، نفساني و حيواني است. عشق نفساني، عشقي است كه مختص انسان است و ريشه آن ملائمت نفساني بين عاشق و معشوق است و مقتضاي فطرت جمالگراي انساني است. اين عشق، اگر شائبه و ريبه حيوانيت نداشته باشد و پاك بماند، مي تواند پلي به سوي حقيقت باشد. در روايات اسلامي، نشانه هايي بر تاييد اين عشق پاك و عفيف وجود دارد. عشق شهواني و حيواني، حقيقتاً عشق نيست، هيجان شهوت است و ريشه در بعد جسماني و حيواني انسان دارد. بسيار فناپذير و از بين برنده ارزش هاي وجودي انسان است و موجب زمين گيري وي در حركت تكاملي اش مي شود. البته ابتلا به همين عشق هم اگر اختياري نبود و انسان ناخواسته در آن گرفتار آمد، به تاييد دين به شرط كتمان و عفت موجبات نجات انسان را فراهم مي آورد.
خلاصه ماشینی:
"اما یک امر انکارناپذیر این است که هرچه رتبة وجودی انسان، که میتواند بین بالاترین و پایینترین مراتب امکانی نوسان داشته باشد، بالاتر باشد چینش این هرم نیازها متفاوتتر خواهد بود و به عکس به عنوان نمونه اگر انسانی مرتبة کمالش در رتبهای باشد که نیاز به خوردن و آشامیدن برای او مهمترین و اساسیترین نیاز باشد، قهرا چنین شخصی، به رنگ، لعاب و تنوع متعلق آن بیشتر ارزش قائل است تا نسبت به کسی که در رتبهبندی نیازها، نیاز به خوردن و آشامیدن در رتبههای چندم نیازها و بعد از طهارت روح و رسیدن به معنویت قرار دارد.
کمکم که رتبة وجودی او بالاتر میرود، این هرم دستخوش تغییراتی میشود و بهتبع، گرایشات و علایق او نیز دچار دگرگونی متنابهی میشود، بهگونهایکه در دوران نوجوانی، وقتی علایق خود را در دوران کودکی مرور میکند، با نگاهی از روی استهزاء درونی به آن مینگرد که عشق ما در دوران کودکی، چه امور بیهوهای بوده است.
نکتهای از کلام امام خمینی( بهدست میآید و آن اینکه انسان چون عصارة عالم هستی است، عشق به کمال بینهایت در او بینهایت است و خود این کمالجویی اینچنین نیازی را به دنبال دارد.
البته صرفنظر از اجر اخروی، که به آن اشاره شد، اگر کسی بتواند قهرمانانه و با عفت از این امتحان عشقی سربلند بیرون بیاید، امکان اینکه عشق چنین کسی به عشق حقیقی بدل شود، بسیار زیاد است و زمینه وارد شدن او در سیر و سلوک و تقرب به خدا بیشتر است."