چکیده:
اضطرار يكي از عناوين ثانويه است كه با وجود آن، حرمت فعل حرام، مرتفع و
مجازات آن منتفي مي گردد و در واقع، انجام آن فعلِ حرام، مباح و حلال مي شود.
اضطرار عبارت است از: واقع شدن شخص، تحت شرايط و موقعيت تهديدآميز دروني و
طبيعي كه خروج از آن شرايط و موقعيت، مقتضي ارتكاب فعل حرامي باشد. يكي از
موارد عروض عنوان اضطرار بر موضوعات فقهي، درمان ناباروري است؛ يعني اگر نازايي
براي زوجين تا اندازه اي ايجاد مشكل كند كه درمان آن، ضروري تشخيص داده شود،
بنابر قاعده اضطرار (الضرورات تبیح المحظورات) ارتکاب به برخی از مقدمات درمان
ناباروري كه حرام است (از قبيل نگاه و لمس حرام) به عنوان حكم ثانوي، آن هم در حد
ضرورت، مباح و حلال مي گردد. تحقيق حاضر به بررسي جايگاه قاعده اضطرار در
درمان ناباروري مي پردازد.
خلاصه ماشینی:
سؤالی که در این زمینه مطرح می شود این است که اگر نازایی در حدی برای زوجین ایجاد مشکل کند که درمان آن ضرورت تشخیص داده شود، آیا بنابر قاعده اضطرار، ارتکاب به برخی از مقدمات درمان ناباروری که حرام هستند (از جمله نگاه و لمس حرام) مباح و حلال می گردد یا نه ؟ آیا درمان ناباروری ضرورت دارد؟ آیا ناباروری بیماری محسوب می شود تا درمان آن ضرورت داشته باشد؟ مداوای ناباروری در صورت ضرورت چه حکمی دارد؟ آیا مداوای آن مباح است یا مستحب یا واجب و یا مکروه؟ شرایط استناد به قاعده اضطرار در درمان ناباروری چیست ؟ هر چند موضوع اصلی این تحقیق ، جایگاه قاعده اضطرار در بررسی فقهی درمان ناباروری می باشد، اما ابتدا لازم است برخی از موضوعاتی را که آگاهی از آنها برای ورود به مباحث اصلی ضروری است مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار دهیم .
نازایی که در اصطلاح بدان «ناباروری » 1 اطلاق می شود ممکن است مربوط به شوهر و یا در ارتباط با همسر وی و یا هر دو باشد (مرقاتی ، ١٣٨٣، ص١٣) در صورتی که نازایی در حدی برای زوجین ایجاد مشکل کند که درمان آن ضرورت تشخیص داده شود و بتوان براساس معیارهای بیان شده زوجین را مضطر به شمار آورد، بنابر قاعده اضطرار ارتکاب به برخی از مقدمات باروری مصنوعی که حرام هستند از قبیل مراجعه زن به پزشک مرد، در صورتی که درمان به وسیله زن ممکن نباشد به عنوان حکم ثانوی آن هم در حد ضرورت مباح می گردد، یعنی حرمت آن عمل ، موقتا برداشته می شود.