چکیده:
هدف اساسی این پژوهش بررسی کتابت و نسخه پردازی و آشنایی با مهارتهای نسخه پردازی و نسخه پردازان در یکی از ادوار هم تاریخ ایران، یعنی عصر سامانیان، است . روش پژوهش ، روش تاریخی است . داده های این پژوهش با استفاده از سیستم کتابخانه ای و فیش برداری از منابع انجام گرفته است . یافته های نشان می دهد که با شکوفایی بذر اسلام شکوفایی علمی و فرهنگی و هنری ایرانیان در عصر سامانیان و آل بویه آغاز میشود و این دوره را میتوان آغاز تحول در تمام هنرها دانست . در قرون اولیه دوران اسلامی به همان اندازه که به خوشنویسی توجه میشد فن آرایش و تذهیب نیز مورد علاقه بزرگان و امیران بود تا جائی که در نقاط مختلف ایران به خصوص خراسان، مراکزی جهت تعلیم و پرورش علاقمندان در این فن به وجودآمد و رفته رفته فن تذهیب راه کمال را طی کرد علاوه بر استفاده تزئینات و خوشنویسی در نوشتن کتاب، آثار این هنر در معماری، سکه ، سفالینه و حتی پارچه قابل ملاحظه میباشد سفال سازان ایرانی بخصوص در نیشابور در نگارش خط کوفی و سایر خطوط بر روی سفال توفیق یافتند و ظرف های بسیار، با تزئینات نگارشی به خط کوفی ساده یا گلدار و خطوط مدور مانند نسخ وثلث به گونه ای زیبا و منسجم ساختند که پدیده ای نادر در هنر ایران است .و کتابسازان و نسخه پردازان زیادی در این عصر ظهور کردند و بیشتر افرادی که به این حرفه رو میآورند یا خود از دانشمندان و بزرگان روزگار خویش بوده و یا در خدمت دانشمندان بودهاند در مقطعی از تاریخ اندیشه و علوم، نقش مهمی در نگارش افکار و علوم داشته اند. قرون سوم تا پنجم ق. همزمان با دوره حکومت سامانیان دورانی پربار در تاریخ هنراسلامی ایران به ویژه نواحی شرق یعنی خراسان بود. که نقش عمدهای در شکل گیری،گسترش و تداوم سبک هنری-تزیینی نوینی داشتند. این سبک تزیینی-تجریدی در قرون بعد در هنراسلامی ایران به نهایت شکوفایی و بلوغ خود رسید.
خلاصه ماشینی:
در قرون اوليه دوران اسلامي به همان اندازه که به خوشنويسي توجه ميشد فن آرايش و تذهيب نيز مورد علاقه بزرگان و اميران بود تا جائي که در نقاط مختلف ايران به خصوص خراسان، مراکزي جهت تعليم و پرورش علاقمندان در اين فن به وجودآمد و رفته رفته فن تذهيب راه کمال را طي کرد علاوه بر استفاده تزئينات و خوشنويسي در نوشتن کتاب، آثار اين هنر در معماري، سکه ، سفالينه و حتي پارچه قابل ملاحظه ميباشد سفال سازان ايراني بخصوص در نيشابور در نگارش خط کوفي و ساير خطوط بر روي سفال توفيق يافتند و ظرف هاي بسيار، با تزئينات نگارشي به خط کوفي ساده يا گلدار و خطوط مدور مانند نسخ وثلث به گونه اي زيبا و منسجم ساختند که پديده اي نادر در هنر ايران است .
( کاظمي، ١٣٨٥،ص ٥٦) مرکب سازي : يکي از عوامل ثبات و ماندگاري محتوي مکتوبات در طول ساليان دراز در فرهنگ و تمدن ايران زمين ، ساخت و استفاده از مرکب هاي ممتاز در خوشنويسي و کتابت ( به عنوان ماده اصلي ) ودر نگارگري، تذهيب و تشعير ( براي قلم گيري ) و در کتاب آرايي ( به منظور جدول و کمندکشي، دندان موشي سازي وغيره) بوده است .