چکیده:
بدون شک امنیت یکی از ضروریترین نیازهای انسان و زیربنای رشد و شکوفائی اوست. امنیت به عنوان یک نیاز فردی تاثیرات کلان اجتماعی نیز دارد و یکی از عوامل زمینهساز رشد و توسعهی جوامع است. احساس امنیت زمینهی مشارکت اجتماعی افراد را فراهم نموده و از این طریق راه را برای توسعه هموار میسازد. هر چند احساس امنیت ارتباط مستقیمی با امنیت دارد اما میتواند تحت تاثیر عوامل مداخلهگر دیگری قرار گرفته و با وجود امنیت نسبی افراد احساس ناامنینمایند. بررسی و شناخت این عوامل مداخلهگر تاثیرگذار بر احساس امنیت، میتواند در جهت کاهش احساس ناامنی کارساز باشد و یکی از عواملی که میتواند احساس امنیت را تحت تاثیر قرار دهد رسانههای جمعی است. امروزه در عصر اطلاعات ذهن افراد توسط اطلاعات رسانههای گوناگون احاطه شده است. از این رو بررسی تاثیر رسانههای جمعی بر احساس امنیت لازم به نظر میرسد. اگر افراد توانایی کنترل ذهن خود و مقابله با تاثیرگذاری رسانهها را نداشته باشند به افرادی منفعل تبدیل شده که قدرت نقادی و تفکر خود را از دست میدهند، بنابراین مطالعهی میزان تاثیرپذیری مخاطبان رسانهها نیز لازم به نظر میرسد. رابطهی بین استفاده از رسانههای جمعی و احساس امنیت اجتماعی از سه دیدگاه قابل بررسی است: الف- دیدگاه کارکردگرایی که قائل به کارکرد ایجاد احساس امنیت برای رسانههای جمعی است؛ ب- دیدگاه انتقادی که قائل به استفادهی نظامهای سیاسی از رسانهها در جهت ایجاد احساس امنیت کاذب در مخاطبان است و ج- جامعهشناسی شناخت، که رسانههای جمعی را حاملان ثانویهی تاثیرگذار در شناخت واقعیتهای اجتماعی در مخاطبان میداند. برای مطالعهی تاثیر رسانههای جمعی بر احساس امنیت، طی یک پژوهش میدانی 384 نفر از شهروندان ساکن مناطق یازده گانه اصفهان به شیوهی سهمیهای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. در این مطالعه احساس امنیت اجتماعی در پنج بعد عمومی، قضائی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در قالب طیف لیکرت مورد سنجش قرار گرفت که از مجموع نمرات افراد در پنج بعد، نمرهی احساس امنیت اجتماعی افراد به دست آمد. برای سنجش تاثیر رسانهها از شاخصهای کمیت استفاده از رسانههای جمعی، نوع رسانههای مورد استفاده، انحصاری بودن رسانه، میزان توجه و انتخاب برنامههای خبری ـ سیاسی، میزان اعتماد به اخبار و اطلاعات رسانههای جمعی استفاده شده است و در نهایت پس از انجام آزمونهای همبستگی نتایج زیر بدست آمده است: بین میزان توجه و اعتماد به رسانههای جمعی داخلی و احساس امنیت اجتماعی رابطهی معنادار مثبت وجود دارد؛ بین میزان توجه و اعتماد به رسانههای خارجی و احساس امنیت اجتماعی رابطهی معنادار منفی وجود دارد؛ بین میزان اعتماد و توجه به رسانههای داخلی و ابعاد مختلف احساس امنیت اجتماعی رابطهی معناداری وجود دارد؛ بین میزان توجه و اعتماد به رسانههای خارجی، در چهار بعد قضائی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی رابطه وجود دارد؛ اما بین این متغیر و احساس امنیت عمومی رابطهی معناداری مشاهده نشده است. نکتهی قابل توجه در نتایج تحقیق این است که وجود همبستگی بین دو متغیر مستقل و وابسته لزوما به معنای تاثیر رسانهها بر احساس امنیت نیست بلکه میتوان گفت که افراد با احساس امنیت متفاوت، گرایش متفاوتی در انتخاب و اعتماد به رسانههای داخلی و خارجی دارند
خلاصه ماشینی:
بررسی و شناخت این عوامل مداخلهگر تأثیرگذار بر احساس امنیت، میتواند در جهت کاهش احساس ناامنی کارساز باشد و یکی از عواملی که میتواند احساس امنیت را تحت تأثیر قرار دهد رسانههای جمعی است.
برای سنجش تأثیر رسانهها از شاخصهای کمیت استفاده از رسانههای جمعی، نوع رسانههای مورد استفاده، انحصاری بودن رسانه، میزان توجه و انتخاب برنامههای خبری ـ سیاسی، میزان اعتماد به اخبار و اطلاعات رسانههای جمعی استفاده شده است و در نهایت پس از انجام آزمونهای همبستگی نتایج زیر بدست آمده است: بین میزان توجه و اعتماد به رسانههای جمعی داخلی و احساس امنیت اجتماعی رابطهی معنادار مثبت وجود دارد؛ بین میزان توجه و اعتماد به رسانههای خارجی و احساس امنیت اجتماعی رابطهی معنادار منفی وجود دارد؛ بین میزان اعتماد و توجه به رسانههای داخلی و ابعاد مختلف احساس امنیت اجتماعی رابطهی معناداری وجود دارد؛ بین میزان توجه و اعتماد به رسانههای خارجی، در چهار بعد قضائی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی رابطه وجود دارد؛ اما بین این متغیر و احساس امنیت عمومی رابطهی معناداری مشاهده نشده است.
نکتهی قابل توجه در نتایج تحقیق این است که وجود همبستگی بین دو متغیر مستقل و وابسته لزوما به معنای تأثیر رسانهها بر احساس امنیت نیست بلکه میتوان گفت که افراد با احساس امنیت متفاوت، گرایش متفاوتی در انتخاب و اعتماد به رسانههای داخلی و خارجی دارند .
عماد افروغ در تعریفی که از امنیت نموده است، به بعد عینی ـ ذهنی امنیت نیز اشاره کرده است: «بعد عینی امنیت یعنی عدم تهدید نسبت به حقوق فردی و اجتماعی و بعد Wyne Jones ذهنی امنیت یعنی این احساس افراد که حقوقشان مورد تعرض قرار نمیگیرد (افروغ، 1381: 241).