چکیده:
این سطور جهت معرفی و بررسی کلی کتاب ادیان و مذاهب در ایران باستان نوشته شده است. اثر مذکور از سوی گروهی از مولّفان و به سرپرستی دکتر کتایون مزداپور به رشته تحریر درآمده است. این کتاب به پیشنهاد گروه ادیان و عرفان انتشارات سمت و بهمنظور فراهم آوردن منبعی تازه برای مطالعه بیشتر دانشجویان گرد آمده و سعی راقم این سطور، معرفی و بررسی اهمیت این اثر و آثاری از این دست در جغرافیای دینپژوهی و فضای آکادمیک، گزارش کلی از سرفصلها، محتوا و منابع کتاب و دست آخر نقد و برشمردن محاسن و برخی معایب آن خواهد بود. ناگفته پیداست که ذکر برخی ضعفها و کمبودها چیزی از قدر و قیمت تلاش نویسندگان کتاب نمیکاهد و اجر آنان در افزودن منبعی تازه به حوزه مطالعات ادیان محفوظ است.
خلاصه ماشینی:
این کتاب به پیشنهاد گروه ادیان و عرفان انتشارات سمت و بهمنظور فراهم آوردن منبعی تازه برای مطالعۀ بیشتر دانشجویان گرد آمده و سعی راقم این سطور، معرفی و بررسی اهمیت این اثر و آثاری از این دست در جغرافیای دینپژوهی و فضای آکادمیک، گزارش کلی از سرفصلها، محتوا و منابع کتاب و دست آخر نقد و برشمردن محاسن و برخی معایب آن خواهد بود.
دانشجو تنها با انبوهی از اطلاعات روبهرو میشود که اصلا معلوم نیست کدام رشتۀ واحد آنها را به هم پیوند داده و نگاه کلی مؤلفان چه بوده است؟ آیا رویکرد پدیدارشناسانه اتخاذ کردهاند؟ روش آنها تحلیلی تاریخی بوده است؟ یا صرفا به توصیف و ذکر آداب، باورها، وقایع تاریخی و سایر پدیدهها پرداختهاند؟ تاریخنگاری دین تنها ذکر وقایع و گاهشماری صرف رویدادهای تاریخی یک دین نیست، بلکه کوششی است عالمانه و روشمند برای نشان دادن سیر تحول تمام ابعاد آن دین یا آیین خاص در بستر تاریخ؛ وگرنه چه تفاوتی میان جمعآوری انبوهی از اطلاعات پراکنده با یک کتاب تحلیلی وجود خواهد داشت؟ آنچه حوزۀ دینپژوهی ما بیش از هر چیز بدان نیاز دارد، مواجهه با پرسشهای جدید و ابهاماتی است که تحقیق و بررسی میطلبند، نه مرور و دستهبندی همان اطلاعاتی که کموبیش در سایر کتابها بهطور مفصلتر یا مختصرتر آمده است.
برای مثال در ذکر منابع پایانی فرگرد مانوی، هیچ اشارهای به ترجمه مانی و تعلیمات او از دکتر نزهت صفای اصفهانی (مزداپور، ۱۳۹۴: ۴۷۱) و در ذکر منابع پایانی فرگرد مزدک هیچ اشارهای به ترجمۀ تاریخ و جنبش مزدکیان از دکتر جهانگیر فکری ارشاد نشده است (همان: ۵۶۳).