چکیده:
یکی از راههای مؤثر نشر معرفت، فرهنگ و اخلاق والای انسانی در میان مردم، دعا و متون دعایی است. دعا و مناجات، نوعی توسل عاشقانه به معشوق و پیوستن موجودی کوچک و ناتوان به وجودی بینهایت بزرگ و تواناست. از دهان پاک برگزیدگان حق، ادعیه و مناجاتهایی با حقایق و معارف ناب برآمده که با سوز، شور و آهنگی دلنشین همراه است؛ یکی از این مناجاتها، "مناجاتالخائفین" منقول از امام سجاد(ع) است که تجلیگاه صفات خداترسان به شمار میآید. مقالۀ حاضر بر آن است که به روشی توصیفی- تحلیلی، مناجاتالخائفین را در سایۀ سبکشناسی ساختارگرا، بر اساس تقسیم بندی کتاب "بلاغةالخطاب و علمالنص"، تألیف صلاح فضل، در سه سطح آوایی، نحوی و دلالی مورد تحلیل قرار دهد و میزان انسجام این سطوح را با همدیگر بسنجد. بررسی سبکشناختی مناجات، حاکی از این است که کلیۀ ساختارهای سهگانۀ متن، سیطرة وصل از دوگانگی قطع و وصل موجود در متن را بر خود پذیرفتهاند و در پی این پذیرش، در پیوندی عجیب در کنار هم شکل یافته و با تشکیل ساختاری واحد و هماهنگ، در راستای محور مرکزی دعا (ارتباط با خدا) در حرکتند.
خلاصه ماشینی:
بسم الله الرحمن الرحیم الهی اتراک بعد الأیمان بک تعذبنی، ام بعد حبی ایاک تبعدنی، ام مع رجآئی لرحمتک وصفحک تحرمنی، ام مع استجارتی بعفوک تسلمنی، حاشا لوجهک الکریم ان تخیبنی، لیت شعریاللشقآء ولدتنی امی ام للعنآء ربتنی، فلیتها لم تلدنی و لم تربنی، ولیتنی علمت امن اهل السعادۀ جعلتنی، و بقربک و جوارک خصصتنی، فتقر بذلک عینی،و تطمئن له نفسی ، الهی هل تسود وجوها خرت ساجدۀ لعظمتک ، او تخرس السنۀ نطقت بالثنآء علی مجدک و جلالتک ، او تطبع علی قلوب انطوت علی محبتک ، او تصم اسماعا تلذذت بسماع ذکرک فی ارادتک ، او تغل اکفا رفعتها الأمال الیک رجآء رافتک ، او تعاقب ابدانا عملت بطاعتک حتی نحلت فی مجاهدتک ، او تعذب ارجلا سعت فی عبادتک ، الهی لاتغلق علی موحدیک ابواب رحمتک ، ولا تحجب مشتاقیک عن النظر الی جمیل رؤیتک ، الهی نفس اعززتها بتوحیدک کیف تذلها بمهانۀ هجرانک ، و ضمیر انعقد علی مودتک ، کیف تحرقه بحرارۀ نیرانک ، الهی اجرنی من الیم غضبک ، و عظیم سخطک ، یا حنان یا منان ، یا رحیم یا رحمن ، یا جبار یا قهار، یا غفار یا ستار، نجنی برحمتک من عذاب النار و فضیحۀ العار اذا امتاز الأخیار من الأشرار، و حالت الأحوال و هالت الأهوال ، و قرب المحسنون ، و بعد المسیئون و وفیت کل نفس ما کسبت و هم لا یظلمون .