چکیده:
شرایط جغرافیایی، سیاسی و نزدیکی استان ایلام به عراق- مرکز خلافت اسلامی در دوران بنی عباس- در روند تحولات مذهبی این منطقه موثر بوده است . وجود کوه ها، مراتع ، پناهگاههای طبیعی ، آب کافی و منابع طبیعی ایلام از عوامل جغرافیایی موثر در تجمع مخالفان خلفای بنی امیه و بنی عباس بوده است . این تحقیق در پی آن است که : آیا با ورود اسلام به ایران، مردم ساکن ایالات ماسبذان و مهرجانقذق (شامل استان ایلام امروزی) مسلمان شدند؟با بررسی منابع و مآخذ میتوان در مورد سیر تحولات دینی و مذهبی ایلام از گذشته تا عصر حاضر، اطلاعات پراکندهای به دست آورد؛ اما در منابع به صورت منسجم به بررسی این موضوع نپرداخته اند. هدف این مقاله ، تبیین سیر تکاملی مذهب مردم استان ایلام در دورههای گذشته و نحوه ی گرایش مردم این سرزمین به تشیع میباشد. مطالعه و بررسی نشان میدهد که گرایش مردم این منطقه به اسلام تا قرون چهارم و پنجم به آرامی صورت گرفته است . البته ، پیروان ادیان دیگری هم وجود داشته اند؛ اما در اقلیت بودهاند. وجود امامزادهها در استان ایلام نشان از گرایش مردم این مناطق به تشیع در دورهی اسلامی دارد. از دورهی اتابکان لرستان گرایش های شیعی در بین مردم و حاکمان این منطقه در منابع مشاهده میشود؛ اما از دورهی صفویه به بعد مردم به مذهب تشیع روی آورده اند.
خلاصه ماشینی:
"این تحقیق در پی آن است که : آیا با ورود اسلام به ایران، مردم ساکن ایالات ماسبذان و مهرجانقذق (شامل استان ایلام امروزی) مسلمان شدند؟با بررسی منابع و مآخذ میتوان در مورد سیر تحولات دینی و مذهبی ایلام از گذشته تا عصر حاضر، اطلاعات پراکندهای به دست آورد؛ اما در منابع به صورت منسجم به بررسی این موضوع نپرداخته اند.
مذهب مردم ماسبذان و مهرجانقذق در دورهی عباسیان عمدهترین گروه مذهبی در این دوره، مسلمانان بودهاند که علاوه بر آنها، اقوامی از یهودیان(راولینسون ، ١٣٦٢: ٤٣ و٦٠) و مسیحیان، زردشتیان و فرقه ی خرمدینان(مسعودی، ١٣٧٠: ٢٧٩) در این نواحی حضور داشته اند و رفته رفته به اسلام گرایش یافته اند.
از دورهی اتابکان به بعد، در منابع فقط به مذهب حاکمان این منطقه اشاره شده و تنها از مذهب شیعه یاد شده است ؛ ولی در مورد وضعیت اعتقادی و مذهبی مردم تحت سیطرهی اتابکان لر کوچک ، به دلیل عدم کتابت این مسائل ، اطلاعات زیادی در دست نیست ؛ اما با پژوهش در منابع و مآخذ مربوط به اتابکان لر کوچک میتوان نتیجه گرفت که از آغاز شکل گیری حکومت آنان حدود سال ٥٨٠ هجری توسط شجاع الدین خورشید تا سقوط بغداد در سال ٦٥٦ هجری توسط هلاکوخان مغول، مسلمان و پیرو مذهب اهل سنت بودهاند.
وجود امامزادههای زیاد در استان ایلام که برخی از آنان مربوط به قرون اولیه ی هجری میباشد، بیانگر حضور شیعیان در بین سایر فرقه های مذهبی در این مناطق بوده و نشان میدهد که از آغاز ورود اسلام به دلیل نزدیکی به عراق، مردم این سرزمین با عدالت حضرت علی(ع ) آشنا شده و به مذهب تشیع گرایش یافته اند."