چکیده:
غالیان و اندیشه افراطی آنان همواره در تاریخ اسلام ازجمله مباحث پر چالش و مسئله دار برای مسلمانان بوده است . از آنجا که بحث غلو در زیرمجموعه مباحث شیعی مطرح بود، ائمه (ع) همواره به شدت با آن مبارزه میکردند. آنان در سخنان و رفتارشان، غلو را مذموم میدانستند. از نگاه خردمندان و دلسوزان دینی این گونه رویه ها میتواند برای رکن نظام دینی خطرناک باشد. سوال اصلی نوشتار حاضر این است که جایگاه غالیان و نظر و برخورد امام رضا(ع) با غالیان همعصرشان چگونه بوده است ؟ نتیجه بررسیها نشان میدهد که امام هشتم(ع) با درک این واقعیت ، در آموزش به پیروان خویش سعی داشتند بر گرد افراطها نگردند. در قرن دوم و اوایل قرن سوم ق. که نحله ها و تفکر انحرافی بسیاری، مسلمانان را احاطه کرده بود این امر نمونه های فراوان دارد. معرفت و شناخت امام و پیروی از دستورهایشان از نشانه های عرفان اسلامی به شمار میرود و غلو در این عرفان جایگاهی ندارد. این مقاله با در نظر گرفتن نمونه هایی چند از احادیث و اخبار تاریخی به شیوة توصیفیـ تحلیلی به پاسخ سوال اصلی پرداخته است .
خلاصه ماشینی:
"جریان شناسی غلو و غالیان در عصر رضوی با تأکید بر آموزه های امام رضا(ع ) شهربانو دلبری ١ چکیده غالیان و اندیشۀ افراطی آنان همواره در تاریخ اسلام ازجمله مباحث پر چالش و مسئله دار برای مسلمانان بوده است .
شیخ صدوق به نقل از امام رضا(ع ) می گوید: «عقیدة ما دربارة غالیان و مفوضه این است که آنان به خداوند کافر شده اند و از یهودیان ، مسیحیان ، مجوس ، قدریه ، حروریه و از همۀ صاحبان بدعت ها و هوس های گمراه کننده ، بدترند» (١٣٧٧: ٩٧).
غالیان همچون گذشته در این عصر نیز امور چندی را به ائمه شیعه (ع ) نسبت می دادند، مانند: رزق و روزی بندگان به دست آنان تعیین می شود، معجزه و کرامت های بسیار عجیب و گاه ناشایست ، دخالت دادن ایشان در امر خلقت ، اعتقاد داشتن به حلول جوهر نورانی ذات باری تعالی در وجود ائمه (ع ).
مرحوم فیاض در تاریخ الامامیه می نگارد: عناصر ایرانی تباری که به تشیع غالی گرویدند از محیط قدیم خود اندیشۀ پرستش پادشاهان و خدا شمردن آنان را به ارث برده بودند و در دورة اسلام نیز امامان (ع ) در دیدگاه این گروه همان جایگاه معنوی را پر می کردند که در روزگار بت پرستی پادشاهان ایرانی آن را پر کرده بودند (فیاض ، ١٤٠٦ ق: ٨٨).
یکی از دلایلی که غالیان در عصر رضوی فعالیت های زیادی داشتند آن بود که پس از شهادت امام صادق (ع ) جریان های فکری پیچیده ای برای شیعیان به وجود آمد و آنان دچار انحراف و دسته بندی های بسیاری شدند."