چکیده:
بازار آمل از پیشینه تاریخی، موقعیت جغرافیایی و تنوع کارکردی خاصی در منطقة شمالی کشور برخوردار است و در مقایسه با دیگر بازارهای شهری ایران کارکردهای گوناگونی را در خود متحقق کرده است. بازار آمل عملکردهای چندگانه همزمانی مانند بازارهای دائمی، بازارچههای محلی و نیز بازار هفتگی را دارا است که سبب استقرار فضاهایی با کاربری مسکونی در کنار مکانهای تجاری در کالبد بازار شده و در نتیجه این پیوستگی فضایی، نیازهای ساکنان محلههای مجاور و کل شهر را در دورههای مختلف تاریخی درون بازار تامین گشته است. در این مقاله نقش کارکردی بازار در مناسبات شهر آمل مورد بررسی قرار گرفته است، بنابراین موقعیت و کارکردهای بازار در روند ساخت و گسترش کالبدی شهر بررسی میشود تا نقش آن در شکلدهی ساخت فضایی شهر و تأسیس و تداوم حیات نهادها (مراکز اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) در گذشته و حال مشخص گردد. نتایج این بررسی نشان میدهد، کارکردهای اجزای ...بازار آمل از پیشینه تاریخی، موقعیت جغرافیایی و تنوع کارکردی خاصی در منطقۀ شمالی کشور برخوردار است و در مقایسه با دیگر بازارهای شهری ایران کارکردهای گوناگونی را در خود متحقق کرده است . بازار آمل عملکردهای چندگانه همزمانی مانند بازارهای دائمی، بازارچه های محلی و نیز بازار هفتگی را دارا است که سبب استقرار فضاهایی با کاربری مسکونی در کنار مکان های تجاری در کالبد بازار شده و در نتیجه این پیوستگی فضایی، نیازهای ساکنان محله های مجاور و کل شهر را در دوره های مختلف تاریخی درون بازار تامین گشته است . در این مقاله نقش کارکردی بازار در مناسبات شهر آمل مورد بررسی قرار گرفته است ، بنابراین موقعیت و کارکردهای بازار در روند ساخت و گسترش کالبدی شهر بررسی میشود تا نقش آن در شکل دهی ساخت فضایی شهر و تأسیس و تداوم حیات نهادها (مراکز اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) در گذشته و حال مشخص گردد. نتایج این بررسی نشان میدهد، کارکردهای اجزای اصلی کالبدی بازار در آمل نظم زندگی اجتماعی و اقتصادی شهری را سامان میدادند. محور اصلی بازار آمل به مانند شریان اصلی ارتباط ساکنان شهر عمل کرده و نقش محوری آن در کالبد شهر، بر زندگی روزانۀ مردم شهر در زمینه های مختلف تأثیر داشته است : به دلیل آنکه بازار نهادهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهری را در خود جای داده و به دلیل مرجعیت خود در فضای شهری، تداوم و کارکردهای مؤثر آن ها را تا کنون تضمین نموده است . امروزه کارکردهای اماکن و اجزای کالبدی در بازار آمل به مانند بخشی ارزشمند از میراث معنوی و فرهنگی شهر به شمار میروند و این امر نشان دهنده تداوم ارزش آفرینی بازار در زندگی کنونی این شهر همزمان با دگرگون شدن آن است . در این تحقیق از روش مطالعۀ کتابخانه ای و آرشیوی برای دستیابی به اطلاعات مربوط در کنار روش مطالعۀ میدانی مبتنی مشاهدة مستقیم و انجام مصاحبه استفاده شده است .
خلاصه ماشینی:
"فضای بازارچه در بازار آمل به دو صورت بود: ١ـ میدانچه ای که در فضای باز در میدان های تجاری درون شهری از جنبه و اهمیت کارکردی کمابیش همانند فضاهای بسته برخوردار بوده است مانند بازارچۀ مشایی، آقا عباس و کاشی محله ٢ـ به صورت گذر در بخشی از معبر اصلی محله قرار داشت و در مواردی عرض آن بخش از معبر که بازارچه در آن جای داشت پهن تر از سایر قسمت های معبر بود تا توقف و معامله خریداران و مردم محله ، برای عابران ایجاد زحمت نکند مانند بازارچۀ شاهاندشت و نیاکی محله .
در جریان قیام ١٥ خرداد نیز در شهر بهشهر در پی مذاکرة نمایندگان بازاریان به همراه مقام های امنیتی شهر با آیت الله کوهستانی تصمیم به خودداری از هرگونه اعتراض گرفتند اما بازاریان آمل و بابل برای اعتصاب و تعطیل بازار تلاش هایی کردند که گویا با دست گیری عامل اصلی اعتصاب (پرویز ناصری) این تصمیم به ثمر نرسید (روحبخش ، ١٣٨١ : ١٥٩)، (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، سند شمارة: ٠٠١١١٢٥٤) کارکرد خدماتی بازار آمل بناهایی با کاربری ارائه خدمات عمومی مانند حمام ، آب انبار، نانوایی، قهوه خانه و غذاخوری، مؤسسات اعتباری و غیره عمدتا در مراکز تجمع شهرها مانند راسته های بازار و مراکز محلات احداث میشدند که میتوان به حمام ، آب انبار، نانوایی، قهوه خانه و غذاخوری، مؤسسات اعتباری و غیره اشاره نمود.
در نتیجه بازار آمل که با کارکرد بازارهای سنتی ایرانی بنا شده است ، نمیتواند مانند گذشته عمل کند و به دلیل تحولات فرهنگی، دگرگونیهای اجتماعی- اقتصادی، تغییر نیازهای مردم و غیره از حالت تخصصی خود (که بیشتر جنبۀ تولیدی داشته بود) خارج شود و با حفظ ماهیت ، مشاغل متفاوتی را در خود جای دهد."