چکیده:
واژه ی «اسم» و مشتقات آن از واژه های بسیار پرکاربرد در علوم اسلامی (اعم از علوم نقلی و عقلی) است. این مقاله با روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها و روش تحلیل محتوا در تحلیل داده ها این مساله را بررسی کرده است که مفهوم دقیق اسمای حسنی بودن اهل بیت (ع) که در احادیث اسلامی آمده است، چیست؟ و به این نتیجه دست یافته است که حوزه معنایی فراگیر این عبارت شامل معانی زیر می گردد: آن بزرگواران راهنمای تشریعی به احکام خدا؛ راهنمای تکوینی به خدا؛ راهنمای به صفات و اسماء خدایند؛ برترین واسطه بین خلق و خدا؛ برترین وسیله ظهور اسماء خدا یا برترین مظاهر اسماء خدایند؛ و در نهایت در مقام عبودیت و بندگی جز خدا را نشان نمی دهند. به این صورت که امکان دارد در یک عبارت همه این معانی و یا هر احتمال دیگر ممکن لحاظ شده باشند و یا اینکه در هر استعمالی برخی از آنها اراده شده باشد و مراد از مجموع استعمال ها تمامی این معانی باشد. و دلیل عمده درستی این دیدگاه تحلیل لغوی فراگیر واژه از سویی و اطلاق مضمون اسمای حسنای خدا بودن اهل بیت (ع) است که در احادیث مورد بحث بدان تصریح شده است.واژه «اســم » و مشــتقات آن از واژه هــای بســیار پرکــاربرد در علــوم اســلامی (اعــم از علــوم نقلــی و عقلــی) اســت . ایــن مقالــه بــا روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها و روش تحلیل محتوا در تحلیل داده ها این مسئله را بررسی کرده است که مفهوم دقیق اسمای حسنی بودن اهـل بیـت (ع ) کـه در احادیـث اسلامی آمده است ، چیست ؟ و به ایـن نتیجـه دسـت یافتـه اسـت کـه حوزه معنایی فراگیر این عبارت شامل معانی زیر میگردد، آن بزرگواران راهنمای تشریعی به احکام خدا؛ راهنمای تکـوینی بـه خدا؛ راهنمای به صفات و اسماء خدایند؛ برترین واسطه بـین خلـق و خدا؛ برترین وسیله ظهور اسماء خدا یا برترین مظاهر اسماء خداینـد؛ و در نهایت در مقام عبودیت و بندگی جز خدا را نشان نمیدهند. بـه این صورت که امکان دارد در یک عبارت همه این معـانی و یـا هـر احتمال دیگر ممکن لحاظ شـده باشـند و یـا اینکـه در هـر اسـتعمالی برخی از آنها اراده شده باشد و مراد از مجموع استعمال ها تمامی این معانی باشد. دلیل عمده درستی این دیدگاه تحلیل لغوی فراگیر واژه از سویی و اطلاق مضمون اسمای حسنای خـدا بـودن اهـل بیـت (ع ) است که در احادیث مورد بحث بدان تصریح شده است .
خلاصه ماشینی:
"٧. راهنمای تکوینی به خدا هستند؛ میر داماد در تعلیقه بر کافی در شرح حدیث «نحـن و الله الاسماء الحسنی» اسم را عبارت از کلمه ای میداند که بر خود ذات شیئ و یا بـر ذات با لحاظ صفت یا فعل آن دلالت دارد و بدین سان کل ذرات نظام هستی را از آن جهت که مجعول خدایند کلمات و اسمائی برمـی شـمارد کـه بـا زبـان ذات و حقیقـت خـود گـواهی میدهند که پدید آورنده و سازنده آنها خداوند است و وجود ذوات نورانی اهـل بیـت (ع ) را به لحاظ برخورداری از برترین کمالات وجودی، برترین صفات و اسماء الهی میداند: «فذرات النظام کلمـات اللـه و أسـماؤه الدالـۀ علـی ذاتـه الحقـۀ و وجـوده الحقیقـی و الذوات النوریۀ الفاضلۀ و النفوس القدسیۀ الکاملۀ، منها أسماء الله الحسنی الناطقـۀ بألسـنۀ مـا لها من الصفات و النعوت التی هی کمالات مطلقۀ للوجود به ما هو وجود أکبـر نطـق و أبلـغ بیان ، ان تلک الصفات و الکمالات انما هی بالاسر اظلال الکمـالات الحقـۀ الحقیقیـۀ القائمـۀ بالذات المعبر عن جملتها بحیثیۀ الوجوبیۀ الحقۀ القیومیۀ».
و سر انجام دیدگاه دوازدهم که مفهوم اسمای حسنی بودن اهـل بیـت (ع ) را برابـر بـا این میداند که آن بزرگواران در مقام عبودیت و بندگی جز خـدا را نشـان نمـیدهنـد، ایـن گونه قابل تبیین است که بر پایه استعمال مجازی و یا حقیقی اسم در معنای عام «ما دل علـی الشیء» اعم از الفاظ و امور خارجی، دیدگاه دیگر در تفسیر اسمای حسنای خدا بودن اهـل بیت (ع ) این است از آن جا که انبیا و اوصیا (ع ) آن چنان در بندگی خدا غرق هسـتند کـه جز اسماء و صفات خدا را نشان نمیدهند، اسمای حسنای خدا میباشند (طباطبایی، ١٣٩٣، ج ٨، ص ٣٦٧)."