چکیده:
اسماعیل صفوی که به مقام مرشد کامل در طریقـت صـوفیانه صـفوی نائـل آمده بود، با تکیه بر مریدان قزلباش خود توانست پـس از جنـگ و نبردهـای بسیار، سلطنت مقتدر و درازآهنگی را در سرزمین ایران پایـه گـذاری کنـد و رسمیت مذهب تشیع را در سراسر کشور اعـلام نمایـد. قزلباشـان یـا همـان نیروهای نظامی شاه اسماعیل اول که عمدتا خاسـتگاهی قبیلـه ای داشـتند، به شدت به سازمان و تشکیلات صـوفیانه پایبنـد بودنـد. ایـن نیروهـا، تشـیع غالیانه ای داشتند و به نظر می رسد شاه اسماعیل اول را به مثابه سـایه خـدا و فرزند پیامبرص تقدیس می کردند. شاه طهماسب اول کـه بـرخلاف پـدرش اسماعیل شخصیتی صلح جو و شریعت محور داشت ، در گذار به دوران استقرار و تثبیت شاهنشاهی صفویان ، فقهای شیعی را مـورد توجـه و اسـتفاده خـود قرار داد. حمایت های مادی و معنوی شاه از فقها از سویی مشروعیت سلطنت طهماسب اول را فراهم کرد و از سوی دیگر موجبات بنیاد ساختار نوین نهـاد دینی تشیع را آماده نمود. در این میان ، محقق کرکی به مثابه فقیه پرنفـوذی از جبل عامل گفتمان اقتدار فقهای شیعه را مطرح کرده ، حکومت صفویان را که موجب گسترش تشیع بود، مورد تایید قرار داد.
خلاصه ماشینی:
"مؤلفه های فرهنگی ـ مذهبی مؤثر بر پیدایی و تداوم حیات سیاسی شاه اسماعیل اول و شاه طهماسب اول صفوی * فروغ پارسا چکیده اسماعیل صفوی که به مقام مرشد کامل در طریقـت صـوفیانه صـفوی نائـل آمده بود، با تکیه بر مریدان قزلباش خود توانست پـس از جنـگ و نبردهـای بسیار، سلطنت مقتدر و درازآهنگی را در سرزمین ایران پایـه گـذاری کنـد و رسمیت مذهب تشیع را در سراسر کشور اعـلام نمایـد.
به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران ، پیدایی صفویان در تـاریخ ایـران صـرفا جابـه جـایی قـدرت از خاندانی به خاندان دیگر نبود؛ بلکه صفویان در خلال بیش از دو سده، نظام سیاسی و فرهنگـیای را پایه ریزی کردند که بسیاری از مؤلفه های آن تا امروز همچنان وجود دارنـد؛ اگرچـه صـفویه شناسـان درباره این شاخص ها اختلاف نظراتی دارند، به نظر می رسد مهـم تـرین آنهـا دسـتیابی بـه جغرافیـای تاریخی ایران ، احیای سنت سلطنت ، ایجاد ساختار نوین نظامی و سیاسی، رسمیت و گسترش مـذهب 1 تشیع ، ترقی و تعالی زبان فارسی و توسعه و تحول فرهنگ و هنر ایرانیان است .
همـان طـور کـه ایـن جستار نشان داده ، باورهای قزلباشها نسبت به شخصیت اسماعیل اول در پیدایی و بـه ثمـر رسـیدن حرکت وی واقعا نقش بنیادینی داشته است ؛ اگرچه ایدههای شاه طهماسـب اول معطـوف بـه تشـیع اثناعشری عالمانه بوده و نظریه پردازی فقهای شیعی در تأیید دولت صفویان عامل عمده و مهمـی در استقرار و تثبیت حکومت وی بوده است ."