چکیده:
بعد از رحلت پیامبر(ص) و اختلاف میان مسلمانان، توجه به اهل بیت (ع) در برخی از مذاهب از میان رفت؛ اما شیعه به رهبری اهل بیت، که پیامبر(ص) آنها را کشتی نجات نامیده بود، با اقتدار تمام به حیات خود ادامه داد و با این که جباران تاریخ اجازه نشر عقاید شیعه را از رهبران تشیع گرفته بودند، امامان شیعه تنها از فرصتهای استثنایی که در جامعه به وجود میآمد و از سلطه جباران خارج بود، استفاده میکردند و به نشر اسلام ناب در جامعه میپرداختند. یکی از این فرصتها، فرصت ولایت عهدی امام رضا (ع) در عصر مأمون عباسی بود که مجال مناسبی برای نشر حقایق دین در اختیار آن حضرت قرار داد و باعث رشد حدیث شیعه شد. جایگاه اصحاب و یاران راوی اهل بیت(ع) در نشر دین به واسطه احادیث معصومین(ع)، بی بدیل و ارزشمند است؛ چرا که توسط همین فقها و روات حدیث، دین اسلام به دست نسل هایی رسیده است که از حضور امام معصوم محروم اند و در واقع بخش اعظم اعتقادات این نسل از طریق مجاهدت های این افراد در عرصه جمعآوری و نقل حدیث، پا گرفته است. در این پژوهش با توجه به اهمیت نقش یاران ائمه، به بررسی نقش یاران امام رضا(ع) میپردازد. در این راستا ابتدا نگاهی اجمالی به شخصیت وارسته امام رضا(ع) و فعالیتهای حدیثی ایشان پرداخته و سپس به ویژگیهای شخصیتی و جایگاه علمی و اجتماعی برخی یاران از جهت میزان اهمیت و اعتبار آنها پرداخته میشود. نگارندگان در مقاله حاضر، این دوره را که دوره پاکسازی و تصنیف حدیث است بررسی و نقش امام رضا (ع) به عنوان امام هشتم و یاران ایشان را معرفی مینماید.
خلاصه ماشینی:
"این مجال فرصتی است برای آشنایی با برخی از علما و دانشمندان زمان امام رضا (ع) که میتوان آنها را به گروههای ذیل طبقه بندی کرد: گروه فقها و اصحاب خاص امام که از دانشمندان آن عصر بودند، موکلین و کارگزاران امام در امور دین و دنیای مردم، و اصحاب اجماع که در واقع گروهی هستند که روایات آنها مورد وثوق و اطمینان علمای شیعه در دوره های بعد بوده است.
امام رضا(ع) نیز به این امر اهتمام فراوان داشت؛ زیرا از یک طرف در دوران امامت ایشان آزادی نسبی پدید آمده و از طرف دیگر میراث حدیث شیعه که در دانشگاه صادقین علیهم السلام شکل کاملی گرفته بود، به اصول و کتاب های شیعه منتقل گشته بود.
برخی از اصحاب امام رضا (علیه السلام) نیز به نوشتن و انتقال احادیث و علم و دانش امام به صورت مجموعهای از کتب مشغول بودند و برخی خدمتگزار آن حضرت و برخی دیگر از طریق مداحی و سرودن اشعار زیبا در مدح ائمه و امام علی بن موسی الرضا(ع) و بیان برخی حقایق و افشای اعمال زشت مأمون و دیگر خلفای عباسی در قالب شعر به امام و اسلام خدمت میکردند(شریف قرشی، [بی تا]: 2/277 - 145).
از این عده ممکن است حتی در کتب رجالی هم شرح بسیطی نداشته باشند مانند محمد بن راشد که تنها برای او قید شده است «او بابی برای امام رضا علیه السلام بود(خویی، 1372: 17/ 85)؛ اما کسانی مثل محمد بن اسماعیل بن بزیع، احمد بن محمد بن خالد برقی مورد توجه امام و رجالیون واقع شدهاند و روایاتی از آنها در کتب رجالی آمده است."