چکیده:
این پژوهش با عنوان «گیاهان حماسی و ارزشهای نمادین آنها در شاهنامه » به انجام رسیده است . گیاهـان از دیرباز در شعر و ادب فارسی ، جایگاهی مهم و والا داشته و دمخوری فردوسی با نباتات زبـانزد سـخن شناسـان است . نگارنده مقاله ، پس از پرداختن به پیشینه اساطیری گیاهان، تداعی و تصویرهای توصیفی و نمادهای آنهـا را در اندیشة فردوسی جستجو کرده است . پیداست که بیان تصویرهای ذهنی شاعر نسبت به نباتات، با استناد به سرودهای خود او، مستدل گردیده است . گیاهان و نباتات در شـاهنامه ، تـداعی گسـتردهای را دارا هسـتند کـه گاهی حکیم بزرگ آنها را نمادی از رنگ خاص قرار می دهد. و در جایی دیگر با این نمادهـای گیـاهی ، بـین عالم ناسوت و برتر ارتباط ایجاد می کند. در این مقاله تلاش شده تا نشان داده شود که گیاهان شعر فردوسی فقط برای زیبا کردن شعر نیامدهاند بلکه حاصل ادراک اصیل لحظه های هستی شاعرند و آنها از مفاهیم ضمنی و پوشیدهای برخوردارند.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله تلاش شده تا نشان داده شود که گياهان شعر فردوسي فقط براي زيبا کردن شعر نيامدهاند بلکه حاصل ادراک اصيل لحظه هاي هستي شاعرند و آنها از مفاهيم ضمني و پوشيدهاي برخوردارند.
فردوسي در جاي ديگر زماني که خسرو به شکار مي رود و شيرين را مي بيند، بيان مي دارد: «به نرگس گـل و ارغـوان را بشسـت کــه بيمــار بــد نــرگس و گــل درســت » (شاهنامه ، ٣٤١٨/١٣٠٣) مقصود شاعر آن است که شيرين چهرة گلگون و ارغواني رنگ خود را با اشک چشم مست و خمار خويش شست .
در جايي ديگر، فردوسي ارغوان را براي بيان سرخي رخ در تضاد با زعفران به کاربرده است و تداعي سرخي دارد: «شکــم گشـت فربـه و تـن شـد گـران شـــد آن ارغــواني رخــش زغفـــران» (شاهنامه ، ١٤٦٧/٩٦) انار نار کوتاه شدة «انار» است که در پهلوي ، با همين ريخت ، به کار مي رفته است .
فردوسي در بيت زير به شفابخشي انار اشاره دارد: «بفرمــود تــا آب نــار آورنــد همـــان تـــرة جويبـــار آورنـــد» (شاهنامه ، ١٢٧٩: ٢٥٥٢) درآيين برسم (١)ايراني چوب درخت انار را به دست مي گرفتند و از جهت ديگر انار براي بيان تصـوير «پسـتان » و «غبغب » به کار برده شده است .
فردوسي در داستان سرگذشت سرکش و باربد رامشگر با خسروپرويز گويد: «نديدنــد چيــزي جــز از بيــد و ســرو خرامـــان بزيـــر گـــل انـــدر تــــذرو» (شاهنامه ، ٣٦٥٦/١٣٠٩) مقاومت درخت بيد در مقابل وزش باد کم است و از اين جهـت درمثـل گوينـد فلانـي ماننـد بيـد لـرزان اسـت .