چکیده:
مفاهیم ، اصلی ترین عناصر ساختار یک دانش به شمار می روند که نقش انتقال داده ها، تعیین قلمرو و جغرافیای آن دانش را بر عهده دارند. از این رو، کسب هر گونه شناخت پیرامون حوزه های یک دانش ، مستلزم آگاهی از مفاهیم اختصاصی آن و تجزیه و تحلیل صحیح آنها بر اساس شرایط وجودی جوامع مختلف است . حوزه اندیشه اجتماعی نیز بر مفاهیمی بنا گردیده است که تنها با درک و تبیین درست و فهم پذیر کردن آنها مطابق شرایط وجودی هر جامعه ، به کارگیری آنها امکان پذیر می شود. بدین سان ، مفاهیمی نظیر فرهنگ ، شخصیت ، جامعه ، گروه و نهاد از مفاهیم کلیدی در جامعه شناسی هستند که تنها با ارائه تعاریف جامع از آنها، می توان به فهم و انتقال مطلوب این حوزه دانشی به جویندگان دانش ، خدمت رساند. بر این اساس ، در این مقاله ابتدا موضوع فرهنگ و نقش و اهمیت آن در گسترش اجتماعات بشری بررسی می شود، سپس به شرح و توضیح گروه های اجتماعی و ویژگی های آنها و نقش نهادهای اجتماعی در عملی کردن اهداف گروه ها اشاره می کنیم و بررسی تفصیلی جامعه و ضرورت ها و شرایط خاص آن در ادامه پی گیری می شود. بدیهی است در کنار هر یک ، دیدگاه های اسلامی در حد ضرورت طرح خواهد شد
خلاصه ماشینی:
"در فرایند شکل گیری پدیده های اجتماعی ، فرد چه نقش و جایگاهی دارد؟ آیا فرد فاقد هر گونه توانایی در واکنش نشان دادن به وقایع پیرامون خود است و چاره ای جز متابعت بی چون و چرا از شرایط اجتماعی را ندارد؟ یا اینکه انسان موجود مختاری است که به اختیار و عمل خود محیط پیرامونش را می سازد و می تواند در تمامی امور مربوط به حیات خود دخل و تصرف کند و آنها را بر طبق خواست خود تغییر دهد؟ آیا فرد تنها مجاز است که در حصار تنگ ساختار اجتماعی رفتار کند یا اینکه او نسبت به اعمال و رفتار خود مسئول است و به همین خاطر مستحق تقدیر یا نکوهش است ؟ و مواردی نظیر آن ، از جمله مسائل مرتبط با این موضوع هستند.
این نظام ها -که منشأ اصلی آنها از ادیان است - انسان را در غلبه بر طبیعت و تعریف نوع رابطه اش با خود و دیگران یاری رساند و بدین ترتیب ، فرهنگ انسانی شکل و دوام یافت و در طی دوره های مختلف حیات انسانی همواره تقویت گردید و تأثیرگذاری آن برای انسان ها بیشتر شده است .
از این منظر، دین در ردیف نهادهای اجتماعی به شمار نمی آید؛ زیرا دین برنامه صحیح و مطلوب زندگی آدمی است که تمام ابعاد حیات فرد و جامعه را فرا می گیرد و علاوه بر اعتقادات ، اخلاق و عبادات به معنای اخص ، شامل انواع و اقسام حقوق ، از جمله حقوق سیاسی ، حقوق قضایی ، حقوق جزایی ، حقوق بین الملل ، حقوق اقتصادی و حقوق مدنی -نظیر خانواده - می شود."