چکیده:
افزون بر دلایل فطری و عقلی، بر اساس آیات قرآن، انسان در کارهای خود اختیار دارد که یکی ازمهمترین کارهای او برقراری عدالت اجتماعی است. این مبنا آثار گوناگونی دارد که از مهمترین آنهامیتوان به لزوم تلاش برای عدالت اجتماعی و ضرورت کوشش برای رهایی از ظلم اجتماعی اشارهکرد. این نوشتار، که با روش توصیفی ـ تحلیلی نگارش یافته، اختیاری بودن عدالت اجتماعی را درآیات قرآن کریم را مورد بررسی قرار داده است. چنین آثار مهم آن را با شواهد قرآنی بیان کرده ودیدگاه اشاعره را که به جبر در افعال و عدالت اجتماعی بهعنوان یکی از مصادیق مهم آن عقیدهدارند، مورد نقد قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
"لکن چنانکه در بیان دیدگاهها اشاره شد، توجه بهمجموع سخنان و ادله اشاعره نشان میدهد که آنان به جبرعقیده دارند و ذکر استناد افعال به انسان و طرح دیدگاه«کسب» از اعتقاد آنان به جبر کم نکرده است و درحقیقت، آنان برای توجیه دیدگاه جبر و توجیه ظاهریادله فراوان عقلی و نقلی که با جبر ناسازگار است، استنادافعال به انسان و دیدگاه کسب را مطرح کردند.
چنانکه یاد شد، در کنار تحلیل عقلی، در آیات فراوانی نیز برای انجام عدالت اجتماعی یا یکی ازمصادیق آن، پاداش و برای ترک آن عذاب بیان شده استکه این آیات را میتوان دلیلی برای اختیاری بودن عدالتاجتماعی دانست که به بیان برخی از آنها میپردازیم.
البته انسان عاقل و صحیحالفطره شکیدر این مسئله ندارد، لکن اشاعره که عقل و فطرت خود رارها کرده و به عمق آیات قرآن راه پیدا نکردند، با اعتقاد بهحسن و قبح شرعی و انکار حسن و قبح ذاتی و عقلی(جرجانی، 1325ق، ج 8، ص 282؛ تفتازانی، 1409ق، ج4، ص 181ـ195) ظلم را برای خدای سبحان روا میدانند(سبحانی، 1420ق، ص 86ـ98 و 120ـ139).
شاهد آن این است که در ادامهآیات، دوباره امر حضرت شعیب به عدالت اقتصادی ونهی از کمفروشی را بیان و سپس حافظ نبودن وی بر آنانرا ذکر میکند: «و یا قوم أوفوا المکیال و المیزان بالقسط ولا تبخسوا الناس أشیاءهم و لا تعثوا فی الأرض مفسدینبقیت الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین و ما أنا علیکمبحفیظ» (هود: 85ـ86)."