چکیده:
برقراری عدالت در توزیع خدمات شهری در محلات شهری میتواند نقشی مؤثر در توسعة پایدار محلهای داشته باشد. بهعبارتی دیگر، توزیع خدمات باید به گونهای باشد که محلات کمتر توسعه یافته با خطر از دست دادن جمعیت و نابودی محله مواجه نشوند. چرا که توزیع عادلانة خدمات شهری، نقش مهمی در توزیع فضایی جمعیت و ارزش زمین شهری خواهد داشت. در این پژوهش به صورت موردی، محلات دوازدهگانة شهر مهریز در ارتباط با 16 نوع از خدمات شهری (مهدکودک، پیشدبستانی، دبستان، راهنمایی، متوسطه، آموزش عالی، مراکز بهداشت، داروخانه، اورژانس، بیمارستان، پارک و فضای سبز، آتشنشانی، آرامستان، کتابخانه، فضاهای ورزشی و کاربریهای انتظامی) بررسی شده است. این پژوهش از نوع کاربردی- توسعهای، و روش بررسی در آن، تحلیل فضایی با دیدگاه شناسایی تفاوتهای توسعة محلهای است. هدف مقاله نیز تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در محلات شهر مهریز و بررسی تأثیر توزیع خدمات شهری بر قیمت اراضی است. مقاله بر این فرضیات استوار است که در خدمات شهری، توزیع فضایی مناسبی بین محلات شهر مهریز وجود ندارد و توزیع نامناسب خدمات شهری، موجب تفاوت قیمت اراضی در محلات مختلف شهر مهریز شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که خدمات شهری در سطح محلات شهر مهریز، بر اساس سرانة موجود هر کاربری در محلات مختلف، به صورت مناسب توزیع نشده است. کاربرد شاخص مرکزیت برای محلات مختلف، از صفر برای محلة «سرحوض» تا 63/815 برای محلة «بغدادآباد» است که نشان از توزیع ناعادلانة خدمات شهری در این شهر دارد. بررسی رابطه بین شاخص مرکزیت و میانگین قیمت زمین از طریق همبستگی پیرسون (303/0) نیز نشان میدهد که رابطة معناداری بین توزیع خدمات و قیمت اراضی وجود ندارد؛ کاربریهای مختلف در محلات، تأثیر چندانی بر قیمت زمین نداشته و عامل دسترسی، مهمترین عامل در افزایش قیمت زمین است. درنتیجه زمینهای تجاری میدان ورودی که بهترین دسترسی را دارند، قیمت بالاتری نیز نسبت به سایر مکانها دارند.برقراری عدالت در توزیع خدمات شهری در محلات شهری ی م تواند نقشی مؤثر در توسـعة پای ـدار محلـه ای داشته باشد. به عبارتی دیگر، توزیع خدمات باید به گونه ای باشد که محلات کمتر توسعه یافته بـا خطـر از دسـت دادن جمعیت و نابودی محله مواجه نشوند. چرا که توزیع عادلانة خدمات شهری ، نقش مهمی در توزیـع فضـایی جمعیت و ارزش زمین شهری خواهد داشت . در این پژوهش به صورت موردی ، محلات دوازدهگانة شهر مهریز در ارتباط با ١٦ نـوع از خـدمات شـهری (مهدکودک، پیش دبستانی ، دبستان، راهنمـایی ، متوـطه ، آمـوزش عـالی ، مراکـز بهداشـت ، داروخانـه ، اورژانـس ، بیمارستان، پارک و فضای سبز، آتش نشانی ، آرامستان، کتابخانه ، فضاهای ورزشی و کاربری های انتظامی ) بررسـی شده است . این پژوهش از نوع کاربردی - توسعه ای، و روش بررسی در آن، تحلی ـل فضـایی بـا دیـدگاه شناسـایی تفاوتهای توسعة محله ای است . هدف مقاله نیز تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در محلـات شـهر مهریـز و بررسی تأثیر توزیع خدمات شهری بر قیمت اراضی است . مقاله بر ایـن فرضـیات اسـتوار اسـت کـه در خـدمات شهری، توزیع فضایی مناسبی بین محلات شهر مهریز وجود ندارد و توزیـع نامناسـب خـدمات شـهری ، موجـب تفاوت قیمت اراضی در محلات مختلف شهر مهریز شده است . نتایج پژوهش نشان می دهد که خدمات شهری در سطح محلات شهر مهریز، بـر اسـاس سـرا نة موجـود هـر کاربری در محلات مختلف ، به صورت مناسب توزیع نشد است . کاربرد شاخص مرکزیت برای محلات مختلف ، از صفر برای محلة « سرحوض » تا ٦٣. ٨١٥ برای محلة « بغدادآباد» است که نشان از توزیع ناعادلانة خدمات شهری در این شهر دارد. بررسی رابطه بین شاخص مرکز یت و میانگین قیمت زمین از طریق همبستگی پیرسون (٠.٣٠٣) نیز نشان می دهد که رابطة معناداری ین توزیع خدمات و قیمت اراضی وجـود نـدارد؛ کـاربریهـا ی مختلـف در محلات ، تأ یر چندانی بر قیمت زمین نداشته و عامل دسترسی ، مهم تـرین عامـل در افـزایش قیمـت زمـین اسـت . درنتیجه زمین های تجاری یدان ورودی که بهترین دسترسی را دارند، قیمت بالاتری نیز نسبت به سـایر مکـانهـا دارند.
خلاصه ماشینی:
"داده های تحقیق شامل تعداد و مسـاحت کـاربریهـای مـورد مطالعـه بـه تفکیـک محلات، جمعیت هر محله و میانگین قیمت زمین در هـر محلـه اسـت کـه بـا اسـتفاده ازدادههای موجود (دادههای اسنادی)، طرحهای فرادست و طرح جامع شهر مهریز، آمار مراکز بهداشت شهر مهریز و با استفاده از اطلاعات گرفتـه شـده از دفـاتر امـلاک شـهر مهریز و برداشت میدانی به تفکیک برای هر محله ، به دست آمده است .
از ١٨ مدرسه راهنمایی موجود در سطح شهر مهریز، محلة بغدادآباد بـا ٨ مرکـز در رتبة اول، محلة استهریج با ٣ مرکـز در رتبـة دوم و محلـات مهرپـادین ، شـهرک شـهید رجایی ، شهرک امام خمیی ن هر کدام با ٢ مرکز در رتبة سوم و محلة شهرک شهید بـاهنر هم با دارا بودن یک مرکز آموزشی راهنمایی در رتبة بعدی قرار می گیرد، سایر محلات، این مرکز آموزشی را ندارند.
همچنین در سطح شهر مهریز، یک مرکز اورژانس وجود دارد کـه ایـن مرکـز در محلة بغدادآباد یا به عبارتی دیگر، در ناحیة دو واقع شده است و ناحیه های یـک و سـه فاقد این کاربری مهم شهری هستند.
کاربریهای انتظامی : نگاهی اجمالی به موقعیت مکانی این کاربریها نشان می دهد که از ١٠ کاربری انتظامی در شهر مهریز، ٦ کاربری در محلات بغداد آباد، شهرک شهید رجایی و استهریج ، (هـر کـدام دو کـاربری) قـرار دارد و بـاقی مراکـز نیـز در محلـات مهرپادین ، منگاباد و باغ استاد، هر کدام یک مرکز، قرار گرفته اند.
برای بررسی رابطة ب ین توزیـع خـدمات شهری و قیمت زمین در محلات شهر مهریز، شاخص مرکزیت محاسبه شده اسـت کـه نتایج تحلیل ها در جدول ٣ آورده شده است ."