چکیده:
با اینکه زبان فارسی در توالی عناصر اصلی جمله زبانی فعلپایان است ولی هستۀ بند موصولی قبل از آن قرار میگیرد. این نمونهای از توالیهای نامتقارن در میان زبانهای جهان است. پرسشی که مطرح میشود این است که چرا این توالی نامتقارن در زبان فارسی دیده میشود. در این مقاله استدلالهایی ارائه شده تا نشان دهد رقابت دو عامل، یکی جهت انشعاب و دیگری آمدن پرکنندهها در اول که به نوعی وجهی از اصل افزایش پردازش برخط هاوکینز (2004) است، در تعیین توالی هسته و بند موصولی در زبانها نقش دارند. در زبانهای فعلآغاز هردوی این عوامل رعایت میشود چون همیشه اسم قبل از بند موصولی است؛ مانند زبان انگلیسی. در زبانهای فعلپایان سخت مثل ژاپنی، اصل جهت انشعاب پیروز است و همیشه بند موصولی قبل از هسته قرار میگیرد. ولی در زبان فارسی که زبانی یکدست نیست، عامل پرکنندهها در اول پیروز میشود که یک اصل پردازشی است. حال اگر فرض کنیم زبان فارسی در حال تغییر رده است، باید پرسید آیا این تغییر رده تبیین پردازشی دارد؟ پاسخ ارائهشده در این مقاله مثبت است، چون این تغییرات یا به کاستن حوزۀ پردازشی کمک میکنند؛ یا مثل توالی هسته قبل از بند موصولی باعث افزایش پردازش برخط میشوند. یافتههای این پژوهش به درک تصویری بهتر از ویژگیهای ردهشناختی بندهای موصولی در زبان فارسی و تبیین نقشی این ویژگیها کمک میکند.
خلاصه ماشینی:
"براساس این اصل، توالی فعل و بند موصولی در زبان انگلیسی (مثال 1) بهینه است processing typology Processing demand efficiency complexity Minimize domains Minimize forms Maximize online processing (هاوکینز 2014: 146)، چون برای تشخیص سازههای بلافصل گروه فعلی اول (Vp1) فقط دو کلمه (saw professors)، یعنی دو هسته از دو سازه، باید دیده شود و پردازش شود.
پس در کل میتوان گفت توالی هسته قبل از بند موصولی (NRel) هم از حیث اصل کاستن حوزهها و هم اصل پردازش برخط، برای زبانهای فعلآغاز (VO) مانند انگلیسی بهینه است.
به این ترتیب هاوکینز (2014: 148) نتیجه میگیرد در زبانهای فعلآغاز مانند trace rigid انگلیسی، هم اصل کاستن حوزهها و هم اصل افزایش پردازش برخط رعایت میشود، به همین دلیل در این زبانها توالی هسته قبل از بند موصولی تقریبا بدون استثناء به کار میرود.
3. توالی هسته و بند موصولی در زبان فارسی در بخش قبل در مورد دو زبانی که مشخصا فعلپایان (ژاپنی) و فعلآغاز (انگلیسی) بودند صحبت کردیم و گفتیم که نحوه تعامل آنها با دو اصل پردازشی کاستن حوزهها و افزایش پردازش برخط چگونه است.
در حالی که در زبان فارسی، که هسته بند موصولی قبل از آن قرار میگیرد و فعل معمولا در آخر جمله است، اصل کاستن حوزهها رعایت نمیشود و عامل پردازشی دیگر، یعنی اصل افزایش پردازش برخط، بر آن غلبه دارد."