چکیده:
به اجماع لغویان اصل معنایی در «نشز» عبارت است از «مکان مرتفع از زمین». با توجه به همین اصل معنایی، جمهور مفسران و فقها نشوز زن و مرد را «امتناع زن و مرد (بلندی طلبی) از انجام وظایف الزامی و واجب» تعریف کرده اند؛ البته در حد و مرز آن اختلاف کرده، بدین صورت که برخی آن را تمکین نکردن به معنای خاص (در خصوص مساله جنسی) دانسته اند و برخی به معنای عام آن (اطاعت نکردن و نافرمانی). با توجه به اینکه قرآن همچون هر علم دیگر، دارای عرف خاص خود بوده و در گزینش لغات دقتهای معنایی خاص خود را لحاظ کرده است، اگر با توجه به این مبنا کاربرد قرآنی ریشه «نشر» بررسی شود، این احتمال تقویت می شود که شاید اصل معنایی این ریشه در قرآن «جمع شدن» (شدت الصاق و چسبندگی) باشد، نه «ارتفاع و بلندی». بنابراین در مورد مرد و زن تحت عنوان «رغبت بسیار به جماع و همبستری» تبیین می شود. همچنین روایاتی نیز در تایید این تلقی وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"اما بر این عقیده هم نیستیم که صرفا بازگشت به معنای ریشهای، روشن کنندة معنای صحیح عبارت قرآنی است؛ بلکه به عقیده نگارندگان باید با نگاه دقیق و عمیقتری واژگان را بررسی کرد و باید علاوه بر معنای ریشهای، اشتقاق کبیر واژگان را نیز مورد تأملی جدی قرار داد (البته تمایز بین ریشة لغت و اشتقاق کبیر در صورتی است که اصل را در ریشة لغات سه حرفی بدانیم، حال آنکه اگر اصل را دو حرفی بودن ریشة لغات بدانیم؛ در این صورت توجه به مبحث اشتقاق کبیر چیزی جز رجوع به ریشة لغوی کلمات نخواهد بود)؛ چراکه این مطلب اصلی پذیرفته شده نزد اهل تحقیق است که بین نوع واژگانی که با هم اشتقاق کبیر دارند، رابطة معنایی وجود دارد.
(ابن کثیر، 1419ق: ج1، 527؛ گنابادی، 1408ق: ج1، 228؛ حسینی شاه-عبدالعظیمی، 1363ش: ج1، 471؛ مغنیه، 1422ق: ج1، 408؛ سبزواری نجفی، 1406ق: ج1، 337؛ کاشانی، 1423ق: ج1، 414؛ مدرسی، 1419ق: ج1، 449؛ ملاحویش آلغاری، 1382ش: ج5، 232؛ مکارم، 1374ش: ج2، 300 و طالقانی، 1362ش: ج2، 216) لغویان نیز ناگزیر بیان کردهاند: «انشاز عظام المیت: رفعها الی مواضعها و ترکیب بعضها علی بعض» (جوهری، 1407ق: ج3، 899 و ابن منظور، 1414ق: ج5، 418) چنانکه ملاحظه میشود، آنان ناگزیر شدهاند که بگویند واژه، مجازا در این معنا استعمال شده و عبارتی در تقدیر است؛ اما با مفهوم مورد نظر ما، این محذور در کار نیست و واژه در مفهوم حقیقی خود قابل دریافت است."