چکیده:
نقد ادبی گونه های مختلفی دارد و نقد روان شناسی یکی از شیوه های آن است که در قرن بیستم با ظهور روان شناسان معروفی چون فروید و شاگردانش، رنگ و شکل خاصی به خود گرفت. در این شیوه، منتقد بر اساس اصول روان شناسی به تحلیل آثار ادبی و کاوش در اعماق روان و شخصیت خالق اثر ادبی می پردازد و نقش آن را در شکل گیری اثر ادبی بیان می کند. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی-تحلیلی برآن است تا بر اساس مبانی نقد روان شناسی و نظریه های شخصیت به بررسی و نقد اشعار دو تن از شاعران عصر جاهلی عمرو بن کلثوم و عنتره بن شداد بپردازد و نقش شخصیت آنها را در فرآیند ساخت و شکل گیری شعرشان بیان کند. در این پژوهش، به این نتیجه می رسیم که عمرو بن کلثوم در تیپ شخصیتی برتری طلب انتقام جو قرار می گیرد؛ زیرا پیوسته برای کسب قدرت مدام خود را در کشمکش و جدال قرار می دهد. او به علت افراط در توصیف صحنه های خونین و هولناک در تیپ شخصیتی مرده گرا قرار می گیرد. همچنین عنتره شخصیتی پویا، مستقل و سالمی که پیوسته و بدون ناامیدی برای دستیابی به هدفش تلاش می کند و نقاب ها را از چهر ه اش برمی دارد و خود واقعیش را با همه ضعف ها و قوت ها نشان می دهد. او افزون بر حالت های خشن و مردانه (آنیموس) رفتارهای احساساتی و زنانه (آنیما) نیز از خود بروز می دهد. باید خاطر نشان کرد که محیط طبیعی، اجتماعی و فرهنگی در شخصیت آن ها تاثیر بسزایی داشته است.
خلاصه ماشینی:
نقد روان شناسی اشعار عمرو بن کلثوم و عنترة بن شداد مسلم خزلی دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی حسن گودرزی لمراسکی استادیار گروه عربی دانشگاه مازندران چکیده نقد ادبی گونههای مختلفی دارد و نقد روان شناسی یکی از شیوههای آن است که در قرن بیستم با ظهور روان شناسان معروفی چون فروید و شاگردانش، رنگ و شکل خاصی به خود گرفت.
بنابراین، در این نوشتار با توجه به محیط فرهنگی-اجتماعی خاصی که در دوره جاهلی وجود داشته است بر اساس اصول نقد روان شناسی شخصیت به نقد و تحلیل شعر دو شاعر بزرگ عصر جاهلی «عمر بن کلثوم» و «عنترة بن شداد» میپردازیم و وجوه شخصیتی آن¬ها را بیان میکنیم و تأثیر ویژگیهایی شخصیتی آن¬ها را در روند خلق آثار ادبی و اشعارشان نشان میدهیم.
این پژوهش تلاش می کند با تکیه بر نظریههای روان شناختی و نظریة تکاملی- کهن الگویی شخصیت مورد نظر یونگ به تحلیل و مقایسة شخصیت عمرو بن کلثوم و عنتره از خلال اشعارشان بپردازد با این فرضیه که گویا ویژگیهای تیپ شخصیتی برتری طلب انتقام جو در اشعار عمرو بن کلثوم به صورت آشکار نمود پیدا کرده است و همچنین ویژگیهای سنخ¬های منشی پرخاشگر و مردهگرا نیز در اشعار او وجود دارد.
غریزة مرگ غالبا تحت الشعاع غریزة زندگی است؛ ولی این غریزه از بین نرفته و برای تسکین خود آدمی را متجاوز و پرخاشگر مینماید و باعث میشود که انسان به دیگران آزار برساند و به جنگ و آدم کشی روی آورد (شالچیان، 1373ش: 225) سنخ منشی مردهگرا به مرگ، اجساد و تباهی علاقهمند است.