چکیده:
یکی از بارزترین موضوعات و مضامین شعر آیینی شیعه، رخداد عاشورا و حوادث و پیامدهای آن است که این حادثه از آغاز وقوع دست مایه شعرا، بویژه شاعران شیعی گردید. سید مرتضی به عنوان عالمی شاعر از جمله اندیشمندان عصر عباسی است که در شعر خود، جنبه های مختلف این رخداد سرنوشت ساز را به تصویر کشیده است. این پژوهش سعی کرده است با بررسی نمونه هایی از اشعار عاشورایی سید مرتضی، علاوه بر بیان جنبه های ادبی و بلاغی این اشعار آنها را از نظر محتوا و مضمون تحلیل کند. تامل در سروده های این ادیب فقیه بیان کننده آن است که وی واقعه عاشورا را فقط از جنبه عاطفی و برای برانگیختن احساسات مخاطب محور اشعار خود قرار نداده است؛ بلکه علاوه بر ذکر بعد عاطفی به بیان مسائلی همچون مقام اهل بیت، جایگاه حادثه عاشورا در تاریخ بویژه تاریخ اسلام، عوامل وقوع این واقعه، مظلومیت اهل بیت، و اثبات حقانیت امام حسین(ع) و اهل بیت پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
»(9) (المرتضی،1997م،ج 1 :401-402) وی معتقد است جامعه زمانی قوام می¬یابد که زمام امور در دست رهبران حقیقی؛ یعنی امامان معصوم باشد؛ چرا که خداوند آن¬ها را شایسته حکومت دیده و به عنوان حجت خود بر زمین برای تمام انسان¬ها و نژادها برگزیده است که این امر ناشی از جهانی بودن اسلام است، او در راستای این باور چنین می¬سراید: « فأنتم حجة رب الوری علی فصیح النطق أو أعجم»(10) (همان،ج3: 367) 5-1-3 ظهور منجی انتظار ظهور منجی یکی از اعتقادات رایج در بیشتر ادیان توحیدی است و به همین سبب پیروزی حق بر باطل یکی از بزرگترین بشارت¬ها و وعده¬هایی است که خداوند در آیاتی متعدد، آن را به اهل حق و حقیقت، نوید داده است؛ از جمله آیه: «و قل جاء الحق و زهق الباطل إن الباطل کان زهوقا» (اسراء/81) که در بعضی از روایات، جملة «جاء الحق و زهق الباطل» به قیام امام مهدی(عج) تفسیر شده است.
به نظر می¬رسد سید مرتضی قیام¬هایی که در خونخواهی حادثه عاشورا و شهادت امام حسین (ع) صورت گرفته، همانند قیام توابین، مختار و یحیی، به عنوان انتقام از واقعة عاشورا نمی¬داند، بلکه آن را مجازات کفار می¬داند؛ چرا که در اعتقاد شیعه و سید مرتضی منتقم واقعی کسی است که حق اهل بیت را ـ که همان ولایت و خلافت است- به آنان برگرداند و این مهم فقط با قیام قائم آل محمد(عج) به دست می¬آید که شاعر در جایی این چنین آرزو می¬کند که تا روز قیام آن حضرت زنده باشد و آن روز را درک کند: « و قیــــل لنا : للــــحق وقت معین یفوز به باغ و ینجح طالب ...