چکیده:
هدف این مقاله بررسی و ارزیابی دیدگاه تفسیری شش مفسر مشهور، با پیشزمینههای فکری مختلف، امینالاسلام طبرسی، جارالله زمخشری، فخر رازی، ابوالقاسم قشیری، رشیدالدین میبدی و علامه طباطبایی است تا دریابیم از دیدگاه آنان، در تفسیر آیات متشابه قرآن، وزن هر کدام از سه نظریۀ مطرح دربارۀ چیستی زبان دین، یعنی اشتراک معنوی، اشتراک لفظی، و تمثیلی، چیست. برای رسیدن به این هدف، ابتدا، این سه نظریه را بررسی و به اختصار نقد خواهیم کرد. سپس آرای شش مفسر مشهور در تفسیر چند آیه از آیات متشابه کلامالله مجید بررسی خواهد شد. در پایان نشان میدهیم همۀ این مفسران کمترین استقبال را از نظریة اشتراک لفظی کردهاند و اصل را بر اشتراک معنوی واژهها و عبارتها گذاشتهاند. در مقام بعد و بسیار نزدیک به نظریۀ اشتراک معنوی، نظریۀ تمثیلی قرار گرفته است. بهعلاوه، تمایل به نظریۀ اشتراک لفظی در بین مفسران دارای دیدگاه صوفیانه - عارفانه بیشتر است. اما عارفی شیعی مثل علامه طباطبایی، به این نظریه تمایلی ندارد. بالأخره، میتوان گفت که نظریۀ تمثیلی شاید فصل مشترک دیدگاههای مفسران مختلف با پیشزمینههای فکری گوناگون باشد و این مزیت دیگری برای این نظریه است.
خلاصه ماشینی:
دکتري زبان و ادبيات فارسي ، دانشگاه آزاد اسلامي ، واحد علوم تحقيقات تهران (تاريخ دريافت : ٩٣/٣/٣؛ تاريخ پذيرش : ٩٣/٨/٢٨) چکيده هدف اين مقاله بررسي و ارزيابي ديدگاه تفسيري شش مفسر مشهور، با پيش زمينه هـاي فکـري مختلـف ، امـين الاسـلام طبرسي ، جارالله زمخشري ، فخر رازي ، ابوالقاسم قشيري، رشيدالدين ميبدي و علامه طباطبايي است تا دريابيم از ديدگاه آنان ، در تفسير آيات متشابه قرآن ، وزن هر کدام از سه نظريۀ مطرح دربارة چيستي زبـان ديـن ، يعنـي اشـتراک معنـوي ، اشتراک لفظي ، و تمثيلي، چيست .
سـپس آراي شـش مفسر مشهور، امين الاسـلام طبرسـي، جاراللـه زمخشـري، فخـر رازي، ابوالقاسـم قشـيري، رشيدالدين ميبدي و علامه طباطبايي در تفسير چند آيه از آيات کـلام الله مجيـد را بررسـي خواهيم کرد، با اين هدف که دريابيم از ديدگاه آن انديشمندان ، زبان به کـار رفتـه در آيـات قرآن ، کدام نوع از انواع زبان دين است .
وي براي انتخاب چنين ديدگاهي، تنها کاري که انجام داده اين است که فـرض کرده عبارت هاي مربوط به خداوند و افعال او با همان عبارت هاي به کار رفته دربـارة سـاير مخلوقات ، مشترک معنوي هستند و معناي يکساني را حمل ميکنند.
همۀ اين نکات و برداشت ها نشـان مـيدهـد ميبدي زماني که به زبان قوم سخن ميگويد، واژه هاي زبان دين و عرف را مشترک معنـوي در نظر گرفته است و آيات را به همان معناي ظاهري آنها حمل ميکند.