چکیده:
به سبب انس مسلمانان با قرآن کریم و قرائت و احکام قرآن، تأثیر مفاهیم قرآنی را در شعر شاعران وآثار نویسندگان به طور مستقیم و غیر مستقیم به شیوه های گوناگون تلمیح، اقتباس، و اشاره میتوان مشاهده کرد. موضوعی که در آثار شاعران و نویسندگان قرنهای چهارم و پنجم فزونی مییابد و اوج این تأثیرپذیری در آثار ناصرخسرو نمایان است. جلوههای آیات قرآنی بکار رفته را در اشعار ناصرخسرو نیز با شاهد و مثال مورد بررسی واقع شده است. ژرفا و گستره و فراوانی نفوذ آیات و عبارات قرآنی در ذهن و زبان او در تار و پود اشعارش دیده میشود، و بدین ترتیب وی تسلط خود را در فهم معانی قرآن مجید آشکار می سازد، و عمل به احکام آن را در اشعار دیوان خود مد نظر قرار داده است. او معتقد است که باید باطن قرآن را بر ظاهر آن ترجیح داد.
خلاصه ماشینی:
ناصر خسرو در اشعار و کتب خویش معانی قرآن مجید و مضامین و احادیث نبوی و ائمه معصومین را بر طرق گوناگون ایراد کرده است، و تسلط خود را در فهم معانی کتاب مجید از یک سو و نیز استنباط معانی از سخنان بزرگان دین از سوی دیگر آشکار میشمارد.
استناد ناصرخسرو به قرآن در همه جای دیوانش مشهود است، چه بسا آیات قرآن را تضمین کرده اما وی برای قرآن ظاهری و باطنی یا به تعبیر دیگر صورتی و تأویلی میداند: هر که بی تأویل به قرآن دست یازد گمراه است.
مفاهیم عربی در قصاید ناصرخسرو ناصرخسرو در اشعار و کتب خویش معانی قرآن مجید و مضامین احادیث نبوی و ائمه معصومین را به طرق گوناگون آورده است، و تسلط خود را در فهم معانی کتاب مجید از یک سو و نیز استباط معانی از سخنان بزرگان دین از سوی دیگر آشکار میسازد.
وی از قرآن مجید به صورتهای گوناگون استفاده کرده است، و اشارات بسیاری در دیوان او میتوان یافت که در آن عصر ظلمانی و تاریک در دره یمگان، مونسی جز قرآن مجید و عمل به احکام آن نداشته است: خواندن فرقان و زهد و علم و عمل مونس جان اند هر چهار مرا (ناصرخسرو:11) و از بیت زیر به روشنی بر میآید که حافظ قرآن مجید نیز بوده است: مقدم به مرگ و به حشر و حساب کتابت ز بر دارم اندر ضمیر (همان: 190) ناصرخسرو چون شیعی بوده و مبلغ دین، و نیز حجت فاطمیان در خراسان، از این روی به اخبار و احادیث نبوی خاصه آنچه مربوط به امامت و ولایت حضرت علی(ع) و تعظیم و تکریم فرزندان او است احاطه کم نظیری داشته است، و در اشعار خود از آنها استفاده کرده است(حلبی، 1389: 120-121).