چکیده:
گرچه توقف بر شخصی از اهل بیت (ع ) به عنوان آخرین امام (ع ) و مهـدی منتظـر ، (ع )مسئله بی سابقه و جدیدی نبوده اما گروهی از شیعیان که امام کاظم (ع ) را مهدی و قائم منتظر می دانستند و بر همین اساس رحلت آن حضـرت را منکـر گشـته و از پـذیرش امامت حضرت رضا(ع ) سر باز زدند با نام واقفیه یا واقفـه شـناخته شـدند . ایـن گـروه به دلیل اینکه تهدیدی جدی برای تفکر اصیل شیعه به حساب می آمـد کـانون توجـه و اهتمام امام رضا(ع ) قرار گرفت و بخش وسیعی از توان و فرصت پیش روی حضرت را مصروف خود ساخت . به همین مناسبت ، واکـاوی ماهیـت و شخصـیت هـای جریـان مذکور، از زوایای مختلفی مورد توجه پژوهشگران و تحلیلگران مطالعات اسلامی قرار گرفته است . گرچه در معرفی فرقه مذکور، آثار ارزشمند و قابل توجهی ارائه شده امـا تحلیل روابط و مواضع متقابل واقفیه و امام رضا(ع ) کمتر مورد توجه قرار گرفته است . در این مقاله ، نگارنده از زاویه مذکور با روش توصیفی تحلیلی و با شیوة گردآوری کتابخانه ای در دو محور، بحث جریـان واقفیـه را مـورد بررسـی قـرار داده اسـت : ١. چیستی و کیستی واقفیه ؛ ٢. نحوة مواجهه امام رضا(ع ) با این جریان .
خلاصه ماشینی:
تقویت سازمان وکالت ، جمع آوری اموال فراوان نزد وکلا، گرفتن وجوه شرعی همانند زکات و خراج بـه صـورت وسـیع ، نهـی شـدید امـام (ع ) از همکاری یاران خود با حکومت ، اجازه دادن و تشویق افرادی مانند علیبن یقطین جهت نفوذ در دستگاه حکومتی (مجلسی، ١٤٠٣ق : ١٥٨)، تـوبیخ شـدید افـرادی از اصـحاب خود مانند صفوان جمال که شترهای خود را برای سفر حج به هـارون کرایـه داده بـود (کشی، ١٣٤٨: روایت ٤٤١)، تعیین حدود و ثغور فـدک توسـط امـام (ع ) بـه گونـه ای کـه گسترة حکومتی آن دوره را دربر میگرفـت و بـالاخره زنـدانی شـدن امـام (ع ) در زمـان هارون (مجلسی: ١٤٠٣ق ، ج ٤٨: ١٣١ و ١٤٥)، مجموعـه شـواهدی هسـتند کـه ضـمن انسجام شیعیان و تضعیف حکومت عباسیان ، این ذهنیت را نیز در باور شـیعیان تقویـت میساخت که امام (ع ) درصدد تشکیل آن حکومت آرمانی است .
Razavi Culture Imam Reza’s Confrontation with the Mentality and Action of Waqifite Seyyed Abdolkarim Hassanpour: Level-Three graduate, Qom Seminary; PhD student, History of Twelver Shia, University of Religions; Member of Islamic Culture and Sciences Research Institute Abstract Although it was not an unprecedented issue to name a person from Ahl-al-Bayt as the last Imam and Expected Mahdi, a group of Shiites considered Imam Kazem (PBUH) as Expected Mahgi and Qa’em and thus rejected his demise and refused to accept Imam Reza as the next Imam.