چکیده:
افزایش استرس بر کارکردهای شناختی اثر منفی میگذارد. ازاینرو شناسایی راهبردهای مناسب برای جلوگیری از کاهش عملکرد شناختی و حرکتی ضروری است. هدف از این پژوهش، بررسی اثر استرس محدودیت حرکتی بر یادگیری و حافظه و نقش پیشگیرندۀ فعالیت بدنی بر آنها بود. از میان رتهای نر آلبینو- ویستار انستیتو پاستور 32 رت بهصورت تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند. حیوانات برحسب نوع گروه در معرض مداخلههای استرس از نوع بیحرکتی (2 ساعت در روز × 21 روز)، دویدن با شدت ملایم (30 دقیقه در روز × 21 روز)، تعامل مداخلههای استرس و دویدن یا بدون مداخله قرار گرفتند. بهمنظور تعیین اثربخشی استرس، وزن حیوانات در دو نوبت قبل از اجرای پروتکل و پس از پایان آزمونها، اندازهگیری شد. آموزش و آزمون حیوانات با استفاده از ماز آبی موریس طی چند مرحله (چهار روز اکتساب و روز پنجم آزمون کاوش، سه روز استراحت و روز نهم آزمون یادداری)، انجام گرفت. بهمنظور تجزیهوتحلیل دادهها از آزمونهای تحلیل واریانس یکطرفه (ANOVA)، t همبسته، Repeated Measured در دورههای اکتساب و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. یافتههای تحقیق حاضر نشان داد که استرس موجب تخریب یادگیری و حافظهمیشود (03/0=(P. با وجود این، فعالیت بدنی تخریب عملکرد ناشی از استرس را خنثی کرد (5P=0/000). در گروهی که فعالیت بدنی صرف داشتند، تأثیر مثبت معنادار بر زمان رسیدن به سکو در مرحلۀ اکتساب (P=0/005) و عملکرد شناختی مرحله به یادداری (P=0/006) مشاهده شد که نشاندهندۀ تأثیر مثبت فعالیت بدنی بر یادگیری و حافظه است. با توجه به نتایج تحقیق حاضر که استرس موجب تخریب یادگیری و حافظه شد، انتظار میرود از فعالیت بدنی بتوان بهعنوان عاملی مؤثر برای تعدیل استرس استفاده کرد.
خلاصه ماشینی:
در گروهي كه فعاليت بدني صرف داشتند، تأثير مثبت معنادار بر زمان رسيدن به سكو در مرحلة اكتساب (005/0=P) و عملكرد شناختي مرحله به يادداري (006/0=P) مشاهده شد كه نشان دهندة تأثير مثبت فعاليت بدني بر يادگيري و حافظه است.
به علاوه در بيشتر تحقيقات از الگوي ورزش اختياري استفاده شده و اثر ورزش اجباري، كه بسيار شبيه به تمرين ورزشي روي نمونههاي انساني است، بر تغييرات شناختي بهخوبي روشن نيست (36)، ازاين رو اين فرايند نيز در تحقيق حاضر مورد توجه قرار گرفته است.
علاوه بر اين، تحقيقات نشان داده اند كه مدل استرس محدوديت حركتي ميتواند سبب اختلال يادگيري و حافظه شود كه اين روند تحت تأثير عوامل مختلفي چون مدت، شدت و سن قرار مي گيرد (28).
ازاين رو در تحقيق حاضر از دو مدل استرس و ورزش براي آزمون اين فرضيه استفاده شد كه استرس، يادگيري و حافظه را تحت تأثير قرار ميدهد و تأثيرات باقيماندة استرس بررسي خواهد شد.
ازاين رو هدف از اين پژوهش، بررسي استرس مزمن بر يادگيري و حافظه و نيز نقش پيش گيرندة مداخلة فعاليت بدني در تعديل تغييرات ناشي از استرس است.
بدين صورت كه در مسافت طيشده تا سكو در مرحلة اكتساب (036/0=P)، ( شكل 1- الف) و تأخير زماني براي رسيدن به سكو، (003/0=P)، ( شكل 1 - ب) بين گروه استرس و كنترل تفاوت معناداري وجود داشت.
2 Berchtold NC, Castello N, Cotman CW در مجموع با توجه به نتايج پژوهش ميتوان نتيجه گرفت ورزش و فعاليت بدني ميتواند از آثارمخرب استرس بر يادگيري و حافظة فضايي جلوگيري كند و راهبرد مناسبي براي بهبود عملكردشناختي است.