چکیده:
حکومت اسلامی محوریترین موضوع اندیشه سیاسی اسلام است که اسلام شناسان از مناظر گوناگونی به آن نگریسته اند. با وجود این ، همچنان معیار واحد و روشنی به منظور تشخیص و قضاوت درباره ی اسلامی بودن یا نبودن یک حکومت وجود ندارد. از سوی دیگر، برای تشکیل حکومت اسلامی در عرصه ی عمل یا حرکت حکومت های موجود در جوامع اسلامی به سمت الگوی مطلوب خود، باید شاخصه هایی اجرایی از متن شریعت استخراج کرد تا راهگشای حکمرانان و مردم در تحقق عملی حکومت اسلامی باشند. این مقاله با هدف استخراج این معیار نظری و همچنین شاخصه های اجرایی و عملی آن ، سعی کرده است با مراجعه به منابع اسلامی و بهره گیری از روش تحلیلی به این مهم دست یابد. در این زمینه به نظر میرسد حکومتی را میتوان اسلامی نامید که در صدد اجرایی کردن تمامی ابعاد شریعت اسلام در سطح جامعه باشد؛ به تعبیر دیگر می توان از آن با عنوان اصل «حاکمیت شریعت » در حکومت اسلامی یاد کرد. تحقق عملی و واقعی حاکمیت شریعت نیز در گرو وجود سه شاخصه است : ١- لزوم قانونگذاری منبعث یا در چارچوب شرع ، ٢- مشروعیت حاکم و هیات حاکمه ؛ و در نهایت ٣- شیوه ی حکمرانی شرعی یا اسلامی.
خلاصه ماشینی:
(٣) اما اسلام در مفهوم خاص ، به کامل ترین آموزه های الهی برای سعادت ابنای بشر گفته میشود که توسط خداوند متعال و از طریق پیامبر اکرم ، حضرت محمد (ص ) به مردم ابلاغ شده است ؛ به بیان دیگر اسلام دین یگانه نزد خداوند و مجموعه ی دستورهایی است که از طرف حضرت حق و به وسیله پیامبر خاتم به انسان رسیده است ، هر کس غیر از آن را انتخاب کند از او پذیرفته نخواهد شد و هر کس به طریقی غیر از طریق اسلام عمل کند، در سرای آخرت زیانکار خواهد بود (مظفر، ١٣٨٧: ٥٦).
(منتظری، ١٤٠٩، ج ١: ١١٤) در نتیجه می توان گفت با تکیه بر مبانی اعتقادی دین اسلام ، آیات قرآن کریم و مستند به ادله ی عقلی ذکرشده ، حاکمیت در حکومت اسلامی منحصرا در اختیار خداوند متعال قرار دارد و این امر معیار اصلی تمایز میان حکومت های اسلامی و غیراسلامی به شمار می رود.
٣. شاخصه های عملی تحقق حاکمیت شریعت اما صرف صدق عنوان «اسلامی» بر یک حکومت ، به معنای مطلوب بودن آن نیست و اجرای دستورهای اسلامی در عرصه های مختلف اجتماعی نیازمند وجود ساختارها و شاخصه هایی عینی در حکومت برای پیاده شدن شریعت اسلام در عمل خواهد بود.
شیوه ی حکمرانی اسلامی، سومین شاخصه ی حاکمیت شریعت صرف تصویب قانون در چارچوب شرع و انتخاب مجری یا حاکم صالح الزاما به تحقق حکومت مطلوب اسلامی منجر نخواهد شد و اجرای صحیح این قانون نیز در عرصه ی عمل برای وصول به اهداف حکومت اسلامی امری ضروری است .