چکیده:
با توجه به اهمیت دلیل عقل در استنباط احکام شرعی به ویژه در مسائل نو، بررسی آثار فقها در استفاده از دلیل عقل به استفاده بهتر از دلیل عقل کمک می کند. بررسی سیره فقهی محقق حلی به عنوان فقیهی موثر در تکامل فقه در اثبات این مساله شایسته است. بدین منظور بررسی متون فقهی استدلالی و اصولی وی مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه تحقیق نشان می دهد وی در استفاده از دلیل عقل نخست بر لزوم اتباع از کتاب و سنت پرداخته است. او دلیل عقل را به عنوان تشریع کننده مستقل وجوب و حرمت پذیرفته که در مواردی به یاری دلیل شرع این وظیفه را انجام می دهد و دلیل عقل را درک کننده حکم خطابی شارع دانسته، از آن به عنوان مخصص عمومات شرعی نیز بهره برده است. محقق حلی به دلیل عقل نقش اثبات کننده حجیت سایر ادله چون خبر واحد را نیز داده است. همچنین اصل عملی استصحاب در نظر او یک دلیل عقلی شمرده شده است.
Given the importance of the reason of wisdom (Dalile Aghl) in inferring legal rulings، especially in new issue، examining the reason of wisdom would help a better use of the reason of wisdom. Examining the deductive manner of Mohaghegh Helli as an influential jurist in development of jurisprudence is befitting and praiseworthy in proving this issue. For this purpose، his discursive and theological (Usuli) legal texts have been examined on the basis of content analysis method and his legal judgments have been examined one by one. The results of the research indicate that Mohaghegh Helli has used the reason of wisdom for proving the necessity of the book (Quran) and tradition obedience.
خلاصه ماشینی:
"به این معنی که وی با توجه به عصر خویش آیا به خوبی مرزهای دلیل عقلی را روشن نموده و نحوه استفاده از دلیل عقل را تبیین و بدان عمل کرده است ؟ برای پاسخ به این سؤال ابتدا کتب استدلالی محقق حلی انتخاب و سپس از روش تحلیل محتوای متون فقهی استدلالی و اصولی وی مورد بررسی قرار گرفته است .
٣-٥- دلیل عقل به معنای استصحاب محقق حلی در رسائل تسعه در رابطه با این که آب قلیل با تماس با شیئ نجس نجس میشود آن را به نص و اجماع میداند؛ ولی در مواردی که مختلف فیه است به جهت عدم شمول نص و اجماع آن را نجس نمیداند در ادامه ضمن بیان اینکه در موارد عدم خلاف مسأله روشن است ، به موارد وجود خلاف میپردازد و استدلال میکند که در این موارد چون علم به وجود مقتضی یعنی وجود نجاست حاصل است ، و رافعی وجود ندارد، عقل به بقای چیزی که ثابت است حکم میکند تا زمانی که رافعی نیامده باشد و با توجه به وجود استفراغ وسع برای تحصیل رافع به انتفای رافع حکم میکند.
٣-٦- تخصیص عام به دلیل عقل محقق حلی بر این باور است که دلیل عقلی میتواند عام را تخصیص بزند ودائره شمول آن را محدود کند او این باور را در مواردی بیان کرده است از جمله در معارج موارد تخصیص را دلالت عقل ، استثناء و خبر واحد میداند(حلی، ١٤٠٣، ٨٩)."