چکیده:
برای فهم معنای واژه هایی که متکلم در سخنان خود ذکر می کند و نیز برای فهم مراد متکلم، راه هایی وجود دارد. یکی از این راه ها توجه به قراین پیوسته و ناپیوسته و قراین لفظی و غیر لفظی است. در قرآن کریم نیز باید برای فهم معنای واژه ها و مراد خدای متعال همین مسیر پیموده شود. یکی از این قراین، «قرینه مقابله» است که از قراین لفظی و پیوسته می باشد. در این مقاله ضمن تعریف قرینه مقابله، برای روشن شدن تعریف آن، «طباق» ـ که یکی از محسنات بدیع است ـ مطرح شده و نیز مشخص شده که قرینه مقابله از کدامیک از اقسام قراین است. پس از این، قرینه مقابله در روایات (با ذکر پنج روایت) بررسی شده است. آن گاه نقش قرینه مقابله در فهم و تفسیر آیات قرآن در ذیل شش عنوان تجزیه و تحلیل شده است.
خلاصه ماشینی:
نقش قرینۀ مقابله در تفسیر قرآن * ١ * حسن خرقانی ٢ * سیدعلی هاشمی چکیده برای تعیین معنای دقیق واژگان یک سخن و فهم مراد گوینـده ، راه هـایی وجـود دارد که یکی از آن ها توجه به قرائن لفظی و غیر لفظی است که کلام را در بـر گرفتـه است .
برای هر یک از این شش عنـوان ، آیـات فراوانـی وجـود دارد که ذیل هر عنوان به چند آیه بسنده شده است : الف ) نقش قرینۀ مقابله در فهم معنای واژه ها از نگاه زبان شناسی ، در حقیقت قابلیت ارائۀ مفـاهیم مختلـف بـه خـود واژه بـه تنهـایی مربوط نمی شود بلکه از رابطۀ هم نشینی آن با عناصر دیگر بر روی زنجیـر گفتـار ناشـی می گردد.
کسانی که معنای دوم را برگزیده اند به قرینۀ مقابله اسـتناد جـسته انـد و گفته اند که واژٔە «سبات » در آیه مقابل واژٔە «نشور» قرار گرفته است و نشور بـه معنـای برانگیختن مردگان است .
ایـن واژه در جملۀ )جعل ١لنهارنشور١( به قرینۀ مقابلۀ آن بـا صـدر آیـۀ )جع-ل لک-م ١للی-ل لباس-ا( از مادٔە «نشر» به معنای «انتشار» می باشد (معنای لازم ) (راغب اصفهانی ، ١۴١٢: ٨٠۵)؛ از این رو مقصود از آن ، پخش شدن انسان ها در روز برای کار و تـلاش و بـه دسـت آوردن روزی است .
در این آیه «الرجس » در برابر «ایمان » قرار گرفته اسـت ؛ ١١٧ به قرینۀ مقابله ، مراد از آن ، شک و ریب است (طباطبایی ، ١۴١٧: ١٢٧/١٠) و یا مراد از آن ، کفر است (ابن عاشور، ١۴٢٠: ١٨۴/١١).