چکیده:
بینامتنی، حاصل رویکرد زبان شناختی از حوزه نقد جدید در ادبیات است و به معنای ارتباط موجود میان هر متن ادبی با متون قبل یا معاصر خود است. این نظریه با شیوه هنرمندانه ای توسط ناقد فرانسوی«ژوالیا کریستوا» در آغاز دهه60 قرن بیستم میلادی ارائه گردید. هرچند این اصطلاح بینامتنی در دهه های اخیر مطرح شده، این پدیده با همه انواع آن از دیرباز در ادبیات اسلامی کاربرد داشته است و شایعترین نوع این پدیده، کاربرد آیات، واژگان و معانی قرآنی در آثار ادبی است. یکی از برجسته ترین مقامه نویسان عصر عباسی که از قرآن تاثیر بسیاری پذیرفته و از آیات قرآنی به شکل گسترده و متفاوت در خلال مقاماتش بویژه در دو مقامه وعظیه و قزوینیه بهره جسته، ابوالفضل احمد بن حسین همدانی است. بدین منظور این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی و با استقرا از آیات قرآن کریم در دو مقامه(قزوینیه و وعظیه) همدانی در پی آن است که با استفاده از تطبیق نظریه بینامتنیت بین دو مقامه مذکور با قرآن کریم، همراه با ارائه شواهد، به تشریح و تبیین تاثیرپذیری همدانی از آیات و چگونگی کاربرد هنرمندانه آنها بپردازد. بررسی عملیات بینامتنی این دو مقامه گواه این است که همدانی گاه الفاظ، مضمون و یا افکار آیه یا آیاتی از قرآن کریم را منبع الهام خویش قرار می دهد و بیشترین شکل بینامتنی قرآنی بکار رفته در دو مقامه او به صورت نفی متوازی (امتصاص) است.
خلاصه ماشینی:
بررسی بینامتنی قرآن در مقامات همدانی با تکیه بر دو مقامۀ قزوینیه و وعظیه * مهدی خرمی استادیار دانشگاه حکیم سبزواری محمد غفوری فر دانشجوی دکترای دانشگاه حکیم سبزواری علی نوکاریزی دانشجوی دکترای دانشگاه حکیم سبزواری چکیده بینامتنی، حاصل رویکرد زبان شناختی از حوزة نقد جدید در ادبیات است و به معنای ارتباط موجود میان هر متن ادبی با متون قبل یا معاصر خود است .
در باب بهره گیری از نظریۀ بینامتنیت در تحقیقات ادبی نیز سابقۀ طولانی و پردامنه ای وجود دارد و در کاربست این نظریۀ در مقامات میتوان به مقالۀ «تأثرات لفظی و محتوایی مقامات حمیدی از مقامات حریری » در شمارة ٩ مجلۀ لسان المبین اشاره کرد؛ اما رویکرد پژوهش حاضر استفاده از شگرد تحلیل بینامتنی در مقامات همدانی بویژه پیوند آن با متن قرآن کریم است .
نوع بینامتنی بکار رفته در این بخش ، نفی متوازی (امتصاص ) است که در آن نویسنده با تغییر برخی از واژگان آیۀ قرآنی به صورت کاملا آگاهانه به متن غایب اشاره می کند و نمونه ای از بینامتنی مستقیم را با قرآن کریم به نمایش می گذارد.
نوع بینامتنی بکار رفته در این قسمت از مقامه را می توان نفی متوازی (امتصاص ) دانست ؛ زیرا نویسنده مضمون را در تعامل با متن غایب قرار می دهد و تفکر و اندیشه قرآنی را در متن خود تکرار می کند.