چکیده:
سید مرتضی(ره) عالم بنام امامیه در قرن های چهارم و پنجم و صاحب نظر در حوزه های مختلف علوم اسلامی از قبیل فقه، اصول، کلام، حدیث و تفسیر قرآن، قائل به ترجیح وجوه عقلی در نقد و تبیین احادیث است. این مقاله ضمن بررسی جایگاه عقل و نقل نزد وی و تبیین اصول عقلانی مورد استناد او، به کشف رابطه عقل و نقل از دیدگاه این عالم عقلگرا پرداخته و نشان داده است که او از عقل برای نقد درونی نقل یاری می جوید و آن روایاتی را که با احکام بدیهی عقل در تضاد است، یا تاویل می کند و یا در صورت عدم قبول تاویل، از پذیرش آن سر باز می زند. همچنین او در مواضعی برای هریک از دو منبع معتبر معرفت دینی، یعنی نقل و عقل، نقش استقلالی قائل است و در مواردی آن دو را موید یکدیگر می داند و در برخی موارد نیز به تعبد در برابر نقل قطعی حتی با وجود غرابت ذهنی آن ملتزم است.
sayyed mortaza is one of the noble imami scholors in 4-5th century and an specialist in some different Islamic disciplines such as Fegh، Kalam، Tafsir. He believed the preference of reason in explaining and criticizing of the traditions. This article addresses his views on relation of reason and narration. He uses reason to criticize and interpret narrations. Reason in his view has an independent roll and sometimes it helps narration and sometimes narration helps it to express the correct meaning of religious ideas.
خلاصه ماشینی:
عقل و نقل در ديدگاه سيد مرتضي و پيجويي رابطه آن دو در آثار او حامد شريعتي نياسر١، مجيد معارف ٢، محمد رضا شاهرودي 3 (تاريخ دريافت مقاله : ٩٢/٥/٧ - تاريخ پذيرش نهايي: ٩٢/٨/٢٥) چکيده سيد مرتضي (ره ) عالم بنام اماميه در قرن هاي چهارم و پنجم و صاحب نظر در حوزه هـاي مختلف علوم اسلامي از قبيل فقه ، اصول ، کلام ، حديث و تفسير قرآن ، قائل بـه تـرجيح وجوه عقلي در نقد و تبيين احاديث است .
اين امـر بـه ويـژه در تأويـل آيـات و احاديـث مشکله و نيز مبارزه با خرافه پرستي و خرافات و دفاع از مباني و اصول تشيع و نيز آراء و فتاواي فقهي وي به عنوان شاخصه هاي عقلگرايي، بسيار قابل توجه است و از اين رو اين مقاله با توجه به آثار وي ، ضمن بيان شاخصه هـاي عقـل گرايـي سـيد مرتضـي (ره ) و ذکـر نمونه هايي از آن ، به بررسي و تبيين رابطه عقل و نقل از ديدگاه وي مي پردازد.
از ديدگاه سيد مرتضي (ره ) گزارش هاي روايي موجود در منابع روايـي دو دسـته بـيش نيست ؛ يا قطعي و علم آور و ملاک عمل در فروع و احکام شرع اسـت و يـا ظنـي و غيـر علم آور است که در نتيجه نميتواند قابل استناد و مبناي اعمال بندگان باشد زيرا به بـاور سيد مرتضي (ره ) براي انجام امور عبادي و تکاليف شرعي لازم اسـت تـا دليلـي قطعـي بـر وجوب ، نهي يا اباحه وجود داشته باشد و اين دليل قطعي همانگونه که پيشتر گذشت يـا اصول عقلي غير قابل خدشه ، يعني همان ضروريات عقلي است و يا دليل سـمعي قطعـي مانند قرآن و يا سنتي است که قطع بـر صـحت آن داشـته باشـيم و در فقـدان ايـن دو، ١.