چکیده:
از نظر قرآن خداوند متعال قاهری است فوق هر چیز و در هیچ شانی از شوون خود محدود نمی شود؛ وجودی است که هیچ حد، مرز و قید و شرط در او راه ندارد، همچنین اتصاف او به وحدت و کثرت عددی محال است. قرآن کریم وحدت عددی و کثرت عددی را از پروردگار جهان نفی می کند و جهتش این است که لازمه وحدت عددی محدودیت و مقدوریت است و واحدی که وحدتش عددی است، به طور قطع محدود به حدود مکانی و زمانی و هزاران حدود دیگر است و نیز مقدور و محاط فاعل مدرک واقع می شود. قرآن خدای تعالی را منزه از این می داند که محاط و مقدور چیزی واقع شود و کسی بر او احاطه و تسلط بیابد. البته مطالب یاد شده به معنای ناتوانی و ممنوعیت کامل عقل بشر از شناخت خدا نیست، آنچنان که معطله و شکاکان ادعا می کنند، آنچه از وحی و حکمت الهی استفاده می شود، محدودیت قدرت سیر عقلانی بشر در شناخت کامل صفات خدا از جمله توحید حقه اوست. عقول بشر در عین ناتوانی از وصول به کنه معرفت باری تعالی، قادر به شناخت محدود اوست. انسان به اندازه درک و فهم خویش می تواند خدا، اسماء و صفات او را بفهمد، نه در حد عظمت، جلال و شکوه او. هدف این مقاله تفسیر دو اسم مبارک «احد» و «واحد» است که در نهایت منتهی به این نتیجه می شود که ذات حق متصف به وحدت حقه حقیقیه ذاتیه است. اقسام دیگر وحدت و اتحاد، از جمله وحدت عددی شایسته ذات اقدس الهی نیست.
خلاصه ماشینی:
احدیت خدا در قرآن از دیدگاه علامه طباطبائی صالح حسن زاده دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی، تهران چکیده از نظر قرآن خداوند متعال قاهری اسـت فـوق هـر چیـز و در هـیچ شـأنی از شـؤون خـود محـدود نمیشود؛ وجودی است که هیچ حد، مرز و قید و شرط در او راه ندارد، همچنین اتصاف او بـه وحـدت و کثرت عددی محال است .
از این جهت ، میبینید کلماتی که از قدمای فلاسفه و اهل بحث ، مصر، یونان ، اسکندریه و فلاسفۀ بعدی نقل شده و در دست است به خوبی می رساند که مقصودشان از وحدت باری تعالی همان وحدت عـددی است ، حتی شیخ الرئیس ابوعلی سینا در کتاب شفای خود به این معنا تصریح نمـوده اسـت (ابـن سـینا، بی تا: ٥٦) و کلمات غیر ابوعلی از حکمایی که بعد از او تا حدود سنۀ هزار هجری برخاسته اند و آثارشان در دست است نیز به همین منوال است (مطهری، بیتا: ٦٣؛ طباطبائی، ١٣٩٣ق .
از این مثال به خوبی روشن میشود که تنها محدودیت یک وجود به هزاران هزار امر عـدمی، یعنـی نداشتن ها و فاقد بودن اوصاف اختصاصی اشخاص و اشیاء دیگر باعث شـده اسـت کـه آن وجـود واحـد عددی شود و اگر به جهتی آن وحدت عددی از میان رفته و صفت و کیفیـت اجتمـاع عـارض شـود، از ترکیب همان واحد، کثرت عددی به وجود می آید و چون خدای متعال بنا بر تعلیم عالی قرآن ، منـزه از محدودیت و مقهوریت است ، بلکه همۀ کمالات را یکجا و بالفعل دارد، هرگز متصف به وحدت عـددی و کثرت عددی نمیشود (ر.