چکیده:
بازارهای شهری ، پس از شکل گیری زندگی و تثبیت ساختار شهری ، نظم مشخصی به خود گرفتندو فعالیت بازاریان نیز درچهارچوب تشکیلات صنفی صورت می گرفت . اصناف با نظر به ماهیت حکومت هاو چگونگی ساخت سیاسی در ایران ، ماهیت مستقل نداشتنداما پیدایش و تداوم فعالیت آنها با اهداف حکومتی و ساختار اجرایی آن در پیوند بود. ناظران بازارو روسای اصناف از طریق مناصب حکومتی تعیین می شدندو به عنوان جزئی از اجزای حکومت ها به منظور ادارة آسان تر شهر در خدمت طبقه حاکمه بودند.گاه به اقتضای وضع سیاسی حاکم ، اصناف نیز مانند دیگرگروه های شهری فرصتی پیدا می کردند تا فعالیت های خود را منظم نموده تشکیلات خود را کارآمدتر کنند. عصر ایلخانی یکی از همین محدود مواردمعدودی بود که در آن ازسر اجبارودر جهت حفظ هستی و یا به اختیارودر جهت پویایی بیشتر، فعالیت تشکیلاتی اهل بازار منظم تر شده و حوزة فعالیت های آنها گسترش یافته بود. بررسی زمینه های این امرو دلایل پویایی فعالیت اصناف در این عصرو جایگاه آنهادر ساختار حیات شهری ، مسائلی هستند که در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرند.
خلاصه ماشینی:
"در این زمان وبـه عنوان یـکی از ویژگـی های جامعه شناختی اصناف در تاریخ ایران (که در دوران اسلامی نیز ادامه یافت ) تشکل پیشه وران در درون اصناف تا حد زیادی ناشی از ارادة دستگاه حاکمه بودو «وازاربذ» به عنوان واسطة حکومت و بازاریان در پرداخت مالیات هاو تنظیم امور اقتصادی بازار، منصبی کاملا دولتی به شمار می رفت (پیگولوسکایا،١٣٧٤: ١٩٢).
همین طور در این زمان از «ارباب بازار»، «کدخدایان بازار»، «کدخدایان محلات »و ارتباط متقابل آنها با بازاریان و یا مناصبی همچون «امیر عسس »، «شحنه بازار» و«محتسب » سخن به میان آمده که مشخص می کند حداقل اززمان مسلمانی ایلخانان نظم و تشکیلات قابل توجهی در بازارو سایر مراکز شهری به وجود آمده است (سیفی هروی ،١٣٥٢: ١٥٩؛ رشیدالدین فضل الله ، ١٣٦٢: ١٠٥٩-١٠٦٠؛ نخجوانی ، ١٩٧٦: ١٥٧-١٥٨).
با این اوصاف کارکرد تشکیلاتی اهل بازار و پویایی حاصل شده در فعالیت پیشه وران را اگر به ویژگی های تاریخ نگاری این عصر مربوط ندانیم ،در دو وجه سلبی و ایجابی با حاکمیت مغول هاو تحولات سیاسی و اقتصادی این دوره ارتباط پیدا می کند.
با وجود این مشکلات جامعه شناختی تاریخ ایران (که فراگیری و تأثیرگذاری بیشتر ساخت سیاسی و کارکرد مشترک دین و حکومت سهم زیادی در آن داشت )که مانع از هویت مستقل و کارکرد آزادانه گروه های مستقل شهری می شد، در این عصر نیز تأثیرگذاری خاص خود را داشته و تشکیلات پیشه وری نیز در خدمت ادارة آسان تر امورو در جهت منافع طبقة حاکمه بوده است ."