چکیده:
نوشتار پیش رو به این مسئله میپردازد که از آموزههای قرآن کریم میتوان میان قواعد عام مسئولیت بین المللی و حقوق خاص معاهدات ارتباطی نظام واره برداشت کرد.رویکرد سیستمی که به تازگی در پاسخ به معضل از همگسستگی، چند پارگی و تکثر در حقوق بینالملل معاصر به ویژه در رژیم خودبسنده معاهدات، ظهور کرده و رابطه نظاممند میان قواعد اولیه و ثانویه را تعریف نموده، پیشتر در قرآن بیان شده است. در این کتاب آسمانی برای صیانت از تعهدات ناشی از معاهدات که الزاماتی اولیه را موجب میگردند، این تدبیر حکیمانه پیشبینی شده است که میبایست تعهداتی پسین، عدالت محور و عام بر خاطی حکم شود. همچنین تناسب میان خسارت ناشی از عهد شکنی و جبران آن در قواعد ثانویه قرآنی، اصلی اصیل است که سبقت در عدالت خواهی را نشان میدهد؛ از اینرو، نوشتار حاضر میکوشد تا دو عنصر کارآمدی و دادگسترانه را با تطبیق بر رهیافت جاری حقوق بین الملل در رویکرد سیستمی این کتاب الهی اثبات کند.
خلاصه ماشینی:
"در جمعبندی میتوان گفت که قواعد عامی در حوزه مسئولیت بینالمللی در نظام حقوق بین الملل وجود دارند که گرچه توافقات سازمانی موجد تأسیسات جدید، تا حد زیادی در راستای منع اعمال حقوق بین الملل عاماند، لکن خرده سیستمها به طور تام از قواعد اولیه کنترل رفتار تبعیت میکنند (مثلا در صورت نقض تعهد معاهدهای، قاعده اولیه حکم به جبران خسارت میدهد) و قواعد مسئولیت بینالمللی همچنان حاکم است، اما قواعد ثانوی آن در تعیین میزان خسارت، نحوه جبران و مانند اینها بسته به نوع تأسیس (خرده سیستم) متفاوت خواهد بود (شهبازی، تأملی در وحدت و کثرت نظام حاکم بر سیستم حقوق بینالملل، 34)؛ به عبارت دیگر، نظام حقوق بینالملل سیستمی است که میتواند مجموعهای متنوع را متحد کند؛ سیستمی که همزمان یکدست و ناهمگن، واحد و متکثر است ( Craven, M.
هر دو ویژگی کارآمدی و عادلانه بودن در نظام حقوقی از قرآن کریم قابل استنباط است، چنان که در عرصه حقوق داخلی، اندیشمندان حقوق اسلامی از این آموزهها بسیار بهره بردهاند؛ زیرا خیلی پیشتر از رهیافت جدید حقوق بینالملل، پیوستگی معنایی میان تعهدات ناشی از عقود و جبران خسارت ناشی از نقض آنها بر محور نفی ظلم و مدح عدالت در چند آیه بیان شده است؛ به عبارت دیگر، اولا با اطلاق مفهومی آیات مربوط به عقود، تمامی پیمانها از جمله معاهدات بینالمللی مبتنی بر اصل وفای به عهد، معتبر شمرده میشود و با اعتبار شرعی که برای اصل معاهدات حاصل میشود، مفاد آنها لازمالاجرا میگردد."