چکیده:
دانشمندان علوم قرآنی و مفسران تعاریف گوناگونی از تفسیر ارائه کردهاند. برخی به تبیین و شرح الفاظ و ترکیبات تأکید کردهاند و برخی دیگر از کشف مراد الله سخن گفتهاند. غیر از کاستیهایی که در این تعاریف هست، لازم است در موضوع ابزارهایی که ما را به این اهداف میرساند، بحث شود. در این تحقیق نشان داده شده است که دانستن ادبیات عرب و شعر و لغت شرط کافی برای تفسیر نیست و کسانی که با استمداد از این روش به تفسیر قرآن پرداختهاند، به لغزشهایی گرفتار شدهاند. همچنین، نیازمندی مفسر به احادیث و اقوال پیامبر اکرم (ص) و ائمة معصومین (ع) از اولیات تفسیر محسوب میشود و این دستاورد توسط شواهد بسیاری در قرآن و حدیث مورد تأیید قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"پس از رحلت پیامبر (ص)، شاهد رشد روزافزون توجه مفسران قرآن کریم به ابعاد لغوی و عرفی این کتاب الهی بودهایم، لیکن به نظر میرسد که لازم است در موضوع ابزارهایی که ما را به اهداف تفسیر میرسانند، بحث شود؛ به عنوان مثال اگر شرح الفاظ و ترکیبات آیات قرآن کریم معنای تفسیر باشد، آیا دانستن ادبیات و صرف و نحو و اشتقاق برای تفسیر کافی است؟ یا اگر بخواهیم به مراد الله دست یابیم، آیا اجتهادات شخصی مفسران برای این منظور کافی است و یا آنکه باید از کلمات وحی و سخنان پیامبر اکرم (ص) و سایر معصومان در تفسیر قرآن بهرهمند شد؟ در این مقاله ابتدا به مباحث نظری پیرامون تفسیر و تعاریف آنها اشاره میشود و پس از نقد و بررسی آنها به بیان مختار در این باب پرداخته میشود.
به نظر میرسد به غیر از ذکر کردن یک مرحله از تعریف، تنها ایرادی که در این کلام دیده میشود این است که «کشف مراد» را به لفظ مشکل منحصر کرده است، در صورتی که در زمینة فهم مراد خدای تعالی از بسیاری الفاظ صریح و بدون ابهام در قرآن نیز کشف لازم دارد و مباحث تفسیری بسیاری پیرامون آنها مطرح میشود.
ک؛ همان: 13) تعریف آیتالله معرفت را در زمرۀ قسمی دانستهاند که در آن به «تبیین ظواهر آیات» اکتفا شده است، در صورتی که با بررسی اصل تعریف که ذکر شد، ملاحظه میشود که مشکل بودن، از جهت افادة معنای مورد نظر متکلم میباشد نه اشکال و ابهام از جهت لفظ، بهعلاوه اینکه مرحوم معرفت قیدی نیز بر این تعریف وارد کردهاند8که با این قید کاملا مشخص میگردد که در نظر مرحوم معرفت، تعریف تفسیر فراتر از پردهبرداری از لفظ مشکل است و بر طرف کردن شبهه از دلالت کلام، اصلیترین وظیفة تفسیر میباشد."