چکیده:
آن روز که بار دیگر در رحمت الهی بر روی بندگان گشوده شد و کوه حرا میزبان اولین آیات حیاتبخش الهی و خاتمالنبیین (ص) و جبرئیل امین (ع) بود، قلب محمد (ص) مدخل و منزل نزول وحی الهی شد و او به امر اله خواند: «إقرأ باسم ربک الذی خلق ...». او که تا دیروز چیزی از این آیات نمیدانست، حال آیات الهی را میخواند و مأمور است که اینها را به مردم برساند. اما این مردمی که سالیان دراز با فرهنگ و آداب آباء و اجدادیشان خو گرفتهاند، چطور میتوانند دست از حداقل بخشی از آنها بکشند و آنها را رها کنند و سخنان مرسل الهی را گوش فراداده و بپذیرند؟! شخص نبی (ص) چگونه و به چه ترتیب باید رسالت الهی خویش را برایشان مطرح و بازگو نماید؟! آیا این رسالت همانگونه که عدهای از جمله مستشرقان ادعای آن را دارند، مختص جامعهای خاص، قبیلهای منفرد، نژادی ویژه و ... میباشد یا نه، شامل تمام مردم در تمام اعصار و تمام مکانها میشود؟ آیا راهی برای پاسخدادن به اشکال آنانی نیست که امر رسالت نبی گرامی را منحصر به شرایط و افراد و زمان و مکان مینمایند؟ و ...اینها مطالبی است که سعیشده در این پژوهش بررسی شود و گفته خواهد شد که دین اسلام و رسالت الهی پیامبر (ص) تخصیصبردار و محدودیتبردار نیست، بلکه فراگیر و همگانی است.
خلاصه ماشینی:
"هرچند گواهی آیات و سور دیگر که قبل از این دو آیهی سورهی حجر نازل شدهاند، پیامبر از همان آغاز نبوتش که در غار حرا در سن چهلسالگی بود، برای مردم تعالیم الهی را آموزش میدادند، اما بهصورت علنی و آشکار، این موضوع از چهارمین سال پس از بعثت بود که خود مورد تأیید شواهد تاریخی است: محمد بن سعد واقدی از جاریة بن ابی عمران، از عبدالرحمن بن قاسم، از پدرش نقل میکند، به پیامبر فرمان داده شد که دستورهای خدا را ابلاغ کند و مردم را بهسوی خدا فراخواند و از همان آغاز وحی شروع به دعوت فرمود - سه سال پوشیده دعوت میکرد تا آنکه با نزول آیات - مأمور به دعوت آشکارا شد (کاتب واقدی، 1374، ج 1: 186-185).
قرآن عربی برای تمام جهانیان پیامبر مأموریت یافت تا رسالت خویش را به همه اعلان کند که محتوای بسیاری از آیات این مضمون را تأکید میکند، زیرا کفر و عناد مشرکان بسیار بود، لذا پس از نزول چند سوره و آیه با محتوای تعلیم رسالت، در این آیه به پیامبر (ص) یادآوری شده است که: «و کذلک أوحینا إلیک قرآنا عربیا لتنذر أم القری و من حولها و تنذر یوم الجمع لا ریب فیه فریق فی الجنة و فریق فی السعیر» (شوری / 7).
نتیجهگیری از اینکه خطابها در سور مکی بیشتر به شکل عام مانند «یا ایها الناس» است، معلوم میشود که علیرغم تصور برخی، از همان ابتدا رسالت پیامبر (ص) فراگیر بود، اما بهصورت مرحله به مرحله پیش رفته است تا بهجایی رسیده که در مدینه همهی قبایل و نژادها با هم برادر شدند و به دین اسلام درآمدند و او حکومت جهانی تشکیل داد و این زمانی بود که شرایط مهیا شده بود و دلها آمادهی پذیرش حق و احکام و دستورات الهی بود."