چکیده:
مشاکله» آرایه ای مشهور در علم بدیع است. در این مقاله ده مورد از آیات قرآن کریم که در آنها این آرایه مجال ظهور یافته، بررسی و تحلیل و نظر مفسران و قرآن پژوهان درباره آنها نقل و تبیین شده است. جان کلام این است که اسناد مقوله هایی از قبیل «ذهن» و «ضمیر» و «نفس» و «روح» و «استهـزاء» و «نسیان» و «مکر» و «رنگ آمیزی» و ... به ذات اقدس خداوند روا نیسـت و اگر در آیات قرآن آمده، از باب همشکل سازی و نظیره گویی و تقارن نحوی و بلاغی است که یکی از سبک های ادبی این کتاب مقدس به شمار می آید
خلاصه ماشینی:
زمخشری نیز آن را مشاکله خوانده است و می نویسد: «اینجا به شیوة مشـاکله در اشـاره بـه صـبغۀ آنان این لفظ (= صبغه ) را آورده است .
٢ـ ممکـن اسـت کاربرد «نسیان » در این آیه از باب مشاکله باشد؛ یعنی آنان از فرمان خدا سرپیچی کردند، خداونـد نیـز رحمت و فضل خود را از آنان دریغ فرمود» (درویش ، ١٤٢٨ق .
صابونی نیز آن را مشاکله دانسته است و مینویسد: «[ایـن آیـه [ از بـاب مشـاکله اسـت ؛ زیـرا خـدا فراموشکار نیست ؛ یعنی چون آنان از اطاعت خداوند فروگذاری کرده اند، پروردگار نیز رحمت خـویش را از آنان دریغ فرموده است » (صابونی، ١٣٩٩ق .
گفتنی است که اسناد «نسیان » به خداوند در روایات اهل بیت (ع ) نیز آمـده اسـت و آن بزرگـواران تفسیر دقیق و درست آن را آورده اند.
آیا این سخن خداوند ـ عز و جـل ـ را نشـنیده ای که می فرماید: «و ما کان ربک نسیا» (مریم / ٦٤)؛ همانا خداونـد کسـی را کـه او و دیـدار روز قیامـت را فراموش کند، کیفر میدهد، همانگونه که فرموده است : «و لا تکونوا کالــذین نسـوا الله فأنسـاهم أولئک هم الفاسقون » (الحشر/١٩) و «فالیوم ننساهم کما نسوا لقاء یومهم هـذا» (الأعـراف / ٥١)؛ یعنی آنان را [به حال خودشان [ رها می کنیم ، همانگونـه کـه آنـان آمـادگی بـرای دیـدار امـروز (= روز قیامت ) را از یاد بردند.
ابراهیم قصاب این آیه را از باب مشاکله دانسته است و در توضیح آن می نویسد: «...