چکیده:
از آن جا که تنزیل، واگذاری طلب پولی مدت دار پیش از سررسید به قیمت کم تر از مبلغ اسمی است، مشروعیت آن در فقه (امامیه و عامه) و قوانین و مقررات حاکم با مناقشاتی مواجهه شده که یکی از مهم ترین دلایل آن، اختلاف در چگونگی تبیین ماهیت حقوقی تنزیل است. مقاله حاضر با استنباط از مجموع آرای فقهی در فقه امامیه و عامه، به تحلیل دیدگاه های فقها در ماهیت حقوقی و مشروعیت تنزیل اسناد تجاری پرداخته است. بررسی این دیدگاه ها از حیث انواع عقود مورد مناقشه در ماهیت تنزیل، منجر به تفکیک آرای موجود از حیث ساختاری به دو دسته کلی بر مبنای ماهیت بسیط (واحد) و مرکب (مختلط) شده است؛ به گونه ای که عده ای تنزیل را عقدی بسیط دانسته و برخی دیگر تنزیل را عقدی مرکب پنداشته اند؛ اما به نظر می رسد، تنزیل دارای ماهیتی بسیط در قالب عقد بیع است که تحت عنوان بیع دین در فقه امامیه شناسایی شده است. حکم تنزیل در قالب این ماهیت در فقه عامه، تحریم و در فقه امامیه، جواز است.
خلاصه ماشینی:
دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران دریافت :١٣٩١/١٢/٢٣ پذیرش :١٣٩٢/٣/١٨ چکیده از آنجا که تنزیل ، واگذاری طلب پولی مدتدار پیش از سررسـید بـه قیمـت کـم تـر از مبلـغ اسـمی است ، مشروعیت آن در فقه (امامیه و عامه ) و قوانین و مقررات حاکم با مناقشاتی مواجهه شده کـه یکی از مهم ترین دلایل آن، اختلاف در چگونگی تبیین ماهیت حقوقی تنزیل اسـت .
بررسی ایـن دیـدگاههـا از حیـث انـواع عقـود مـورد مناقشه در ماهیت تنزیل ، منجر به تفکیک آرای موجـود از حیـث سـاختاری بـه دو دسـته کلـی بـر مبنای ماهیت بسیط (واحد) و مرکب (مختلط ) شده است ؛ به گونه ای که عدهای تنزیل را عقدی بسـیط دانسته و برخی دیگر تنزیل را عقدی مرکب پنداشته اند؛ اما به نظـر مـی رسـد، تنزیـل دارای مـاهیتی بسیط در قالب عقد بیع است که تحت عنوان بیع دیـن در فقـه امامیـه شناسـایی شـده اسـت .
حال از آنجا که تنزیل ، واگـذاری طلـب پـولی مدتدار پیش از سررسید به قیمت کـم تـر از مبلـغ اسـمی اسـت ، مشـروعیت آن در فقـه و قوانین و مقررات حاکم با مناقشاتی مواجهه شده که منشأ عمـده مناقشـات، وجـود شـبهه ربا در تنزیل از حیث توجیه تفاضل قیمت تنزیلی و مبلغ اسمی طلب است ؛ چرا که عوضـین معامله ، طلب پولی مؤجل در مقابل پول نقد است که بـه مثابـه معاملـه پـول در مقابـل پـول محسوب می شـود [٤، ج ٢، ص٩١٦؛ ٦، ص٦٠٠ - ٦٠١، مسـأله ٢٨٦٩].