Abstract:
جعاله یکی از قراردادهای مشروع در مکتب فقهی اسلام است که میتواند به عنوان اساس و شالوده عقود وارد بر عمل امروزی باشد. واکاوی حقیقت جعاله و احکام آن حکایت از آن دارد که میتوان قراردادهای مستحدث در حوزه خدمات و ناظر به اعمال و کار افراد را که موسوم به عقود بینام هستند معنون به عقد جعاله نمود. در این خصوص تعمیم احکام جعاله بر عقود نوپدید بر مبنای شاخصههایی است که از سوی فقیهان برای جعاله مطرح گردیده و به طور خلاصه میتوان به مواردی از آن اشاره کرد: عدم شرطیت علم به عمل و عوض، عدم شرطیت تعیین عامل، عدم تنافی جعاله با غرر منهی و همچنین تعلق جعاله به فعل و ترک، امکان جمع بین مدت و عمل، امکان تعلق جعاله به هر نوع عمل و منفعت اعم از تجاری، صنعتی و خدماتی و ... . در این نوشتار از میان قراردادهای نوین وارد بر عمل به چهار قرارداد که در سایر پژوهشها کمتر مورد توجه قرار گرفته پرداخته شده است که عبارتاند از : بازاریابی شبکهای، قراردادهای نفتی، قراردادهای نماد مشترک، درمان. نتیجه تطبیقات انجام شده این است که قراردادهای مزبور قابلیت انعقاد در قالب جعاله را دارا هستند
Reward is one of the legitimate contracts in the school of Islamic Jurisprudential that can be used as a basis for contracts in today's process. An analysis of the truth of Reward and its judgements suggests that new contracts in the field of services and supervising the actions and work of individuals, which are called anonymous contracts, can be interpreted as contracts of Reward. In this regard, the generalization of the judgement of Reward on emerging contracts is based on the characteristics that have been proposed by the jurists for Reward, and we can briefly mention some of them: Non-conditionality of knowledge to action and exchange, non-conditionality of determining the agent, non-contradiction of Reward with negation of negligence and also belonging of Reward to action and omission, possibility of coming together term and action, possibility of belonging of Reward to any kind of action and benefit, including commercial, industrial and service, etc. In this paper, among the new contracts in progress, four contracts were addressed that have received less attention in other researches, which are network marketing, oil contracts, CODE-SHARING and medical contracts. The result of the adaptations indicted that contracts can be concluded in the form of Reward contracts.
Machine summary:
تبيين نهاد جعاله بر اساس نگرش ياد شده ، ميتواند براي تمام عقود وارد بر عمل -که بعضا در مشروعيت برخي از آنها، ميان فقيهان و انديشمندان حقوق اسلامي اختلاف نظر وجود دارد- قالبي مشروع و با احکامي مقرر از سوي شريعت باشد و علاوه بر اينکه ابهامات موجود در زمينه قراردادهاي جديد را برطرف ميکند، اشکالات و ايراداتي مانند غرري بودن يا شرعي نبودن را نيز پاسخ ميدهد.
با نظر به اينکه جعل به صورت "درصدي" مطرح شده و در حين جعاله دقيقا معلوم نيست که بازارياب موفق به چه ميزان فروش خواهد شد که درصدي از سود آن به وي تعلق بگيرد؛ لذا به حسب ظاهر، جعل مجهول خواهد بود؛ در اين بحث بايد به اين سوال پاسخ داد که آيا اساسا جعل ميتواند به صورت درصدي از فروش مطرح شود؟ آيا جعل در اين فرض مجهول نخواهد بود؟ در پاسخ به اين سوال بايد گفت : اولا: جعاله در فرض مجهول بودن عوض نيز صحيح دانسته شده است (قمي، ١٤٢٦، ٨:٥٠٠؛ عاملي، ١٤٢٧، ٥:٥٧٢، شهيد اول ، ١٤٠٤، ٣٥:١٩٤) چه آنکه گاهي اتفاق ميافتد که جاعل ميخواهد جعل را تنها از مورد جعاله بپردازد و سرمايه ديگري ندارد و اصلا نميخواهد از اموال ديگري در اين راه صرف کند؛(نجفي، ١٤٠٤، ٣٥:١٩٤) ثانيا: گرچه جعل به حسب ظاهر براي بازارياب مجهول است ، ولي غرر فيالجمله منتفي است ؛ (شهيد ثاني، ١٤١٠،٤:٤٤٠) بدين بيان که در طرح تجاري شرکتها، پورسانت فروش محصولات ، بر اساس امتياز محصولات محاسبه ميشود.