Abstract:
امیرخسرو دهلوی و عبدالرحمان جامی از تواناترین شاعران حوزۀ ادب فارسی می باشند؛ که علاوه بر استفاده از مضامین گوناگون شعری، به علوم و فنون رایج در روزگار خویش نیز پرداخته و اطلاعات علمی و مهارتی فراوانی را در شعر خود بازتاب دادهاند. شعر آنها، سرشار از مفاهیم مربوط به علوم و فنون عصر خود اعم از: فلسفه، نجوم، تاریخ، ریاضیات، پزشکی، موسیقی، نقاشی و ... است که تاکنون از این جنبه مورد بررسی قرار نگرفته است. در این مقاله، سعی شده است منظومههای عاشقانۀ «مجنون و لیلی» و «شیرین و خسرو» از امیر خسرو دهلوی با منظومههای «یوسف و زلیخا» و «لیلی و مجنون» جامی، از لحاظ کاربرد میزان علوم و فنون رایج عصر مورد بررسی و مقایسه قرار بگیرند. نگارنده سعی دارد با توضیح هر یک از دانشهای زمان و فنون عصر، درک اندیشههای مطرح شده در شعر این شاعران برجسته، تا حدّ امکان میسّر شود. نتایج نشان میدهد شاعران مذکور تقریباً از همۀ علوم و فنون زمان خود آگاهی داشته و انعکاس این دانشها و فنون در شعر آنها، نشان دهندۀ معلومات فراوان آنها و آگاهی آنان از دانشهای رایج زمان است.
Amir Khosrow Dehlavi and Abdolrahman Jami are among the most capable poets in the field of Persian literature; In addition to using various poetic themes, they have also dealt with common sciences and technologies in their time and have reflected a lot of scientific and skillful information in their poetry. Their poetry is full of concepts related to the sciences and technologies of their time, including philosophy, astronomy, history, mathematics, etc., which have not been studied from this aspect. In this article, we have tried the romantic poems "Majnoon and Lily" and "Shirin and Khosrow" by Amir Khosrow Dehlavi with the poems "Yousef and Zuleikha" and "Lily and Majnoon" Jami, in terms of the application of the common sciences and technologies of the era. Be examined and compared. By explaining each of the knowledge of the time and the techniques of the time, the author tries to make it possible to understand the ideas expressed in the poetry of these prominent poets.
Machine summary:
در اين مقاله ، سـعي شـده اسـت منظومه هاي عاشـقانۀ «مجنون و ليلي» و «شـيرين و خسـرو» از امير خسـرو دهلوي با منظومه هاي «يوسـف و زليخا» و «ليلي و مجنون » جامي، از لحاظ کاربرد ميزان علوم و فنون رايج عصـر مورد بررسـي و مقايسـه قرار بگيرند.
از آنجا که دو منظومۀ «يوسـف و زليخا» و «ليلي و مجنون » جامي و «شـيرين و خسـرو» و «مجنون و ليلي» اميرخسـرو دهلوي، تاکنون از لحاظ انعکاس علوم و فنون گوناگون ، بررسـي و تحليل نشـده ، انجام اين تحقيق از اهمّّيت قابل ملاحظه اي برخوردار اسـت و منجر به شناخت انواع علوم و فنوني که در جامعۀ قرن هفتم و هشتم و نهم هجري رواج داشته و شاعر آنها را در ميان منظومه هاي عاشقانۀ خود بازتاب داده ، ميشود.
از اين نکته اسـتنباط مي شـود که شـاعر، تب را يکي از علائم بيماري طاعون که گويا در روزگار شـاعر رواج داشته ، دانسته ميگويد: بـــيـــمـــار کـــه تـــب مـــدام دارد طــاعــون رســــدش چــه طــاقــت آرد (دهلوي، ١٣٦٢: ١٩١) در منظومۀ «شـيرين و خسـرو» اين نکتۀ پزشـکي را مطرح سـاخته که خوابيدن و کم تحرّکي، باعث چاقي و فربهي اندام ميشود: زهـي خـواب گـراـنم صـــبـح تــا شــــام کـه از خوابم ، گران گشـــتســــت انـدام (همان : ٣٦٢) شـاعران ادب فارسـي در ميان علوم مختلف زمان ، به علم طب نيز توجه ويژه اي نشـان داده اند.