Abstract:
«مقامات شیخ الاسلام حضرت خواجه عبدالله انصاری هروی» یکی از آثاری است که آن را متعلق به عبدالرحمن جامی دانستهاند. برخی از جملات و عبارات این کتاب یا عیناً مانند نفحاتالانس جامی و طبقاتالصوفیه انصاری است یا اینکه با اندکی تغییر در این کتاب آمده است. تاکنون، سه تصحیح از این اثر صورت گرفته است و با وجود کوششهای آربری، فکری سلجوقی و بشیر، هنوز نقصها و ایرادهایی در تصحیح یا تحشیهها و تعلیقات آن دیده میشود. این پژوهش با شیوۀ سندپژوهی انجام یافته است و کوشیدهایم با معرّفی این آن،ضمن اشاره به مؤلفههای فکری، زبانی و ادبی و ویژگیهای سبکی اثر، با بیان برخی از ایرادها و اشکالات موجود در تصحیحهای انجامشده، ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآور شویم. قراین بهدستآمده نشان میدهد که اولاً، اشکالهای متن ذیل پنج مؤلفۀ کلی ایراد در علائم نگارشی و ویرایشی، خطا در چاپ، ایراد در ضبط، ایراد در تحشیه و تعلیقه یا نقص در آن و افتادگی و نقص متن خلاصه میشود. ثانیاً، از منظر ویژگیهای سبکی، با توجه به قراین بهدستآمده این متن بر چند مؤلفۀ کلی استوار است. بهلحاظ ویژگی فکری، برخی از شاخصترین و محوریترین اندیشۀهای صوفیه مانند ذکر شطحیات اهل سلوک و تفوق طریقت بر شریعت در این متن آشکارا دیده میشود.
Authorities of Sheykh al-Islam Hazrat_e Khajeh Abdullah Ansari Heravi" is one of the works that are believed to belong to Abdul Rahman Jami. Some of the sentences and phrases in this book are either exactly the same as Jami’s Nafahat Al-Ons and Ansari’s Tabaqat al-Sufiyyeh or they are included in this book with slight changes. So far, three revisions have been made of this work, and despite the efforts of Arberry, Fekri Saljuqi and Bashir, there are still flaws and defects in the revision or corrections and annotations. This research has been done with the method of document research, and we have tried to introduce it, while pointing to the intellectual, linguistic and literary components and stylistic features of the work, by expressing some of the flaws and problems in the corrections made, to remind the necessity of correcting it again. The obtained evidence shows that, firstly, the forms of the text are summarized under the five general components of errors in punctuation and editing, errors in printing, errors in recording, errors in annotation and suspension or defects in it, and falling and defects in the text. Secondly, from the point of view of stylistic features, according to the evidence obtained, this text is based on several general components. In terms of intellectual characteristics, some of the most prominent and central ideas of Sufism, such as the mention of the hypocrisy of mysticism and the superiority of Spiritual Way over Divine Law, are clearly seen in this text.
Machine summary:
پس از فکری سلجوقی، علیاصغر بشیر این اثر را دوباره تصحیح و با متن نفحاتالانس و طبقاتالصوفیه مقایسه کرده و بالغ بر صدوسی صفحه برای آن تحشیه و تعلیقات نوشته است.
پیش از این، آرتور جان آربری به همانندی و نزدیکی برخی از فقرات این کتاب با نفحاتالانس جامی اشاره کرده بود: «تحلیل محتویات این رساله که بهمنظور آسانشدن مطالعه با درنظرگرفتن تناسب موضوعات، در چاپ بخشهای مختلف تقسیم شده است نشان میدهد که جامی در بیوگرافی انصاری از جمله 91 فقره دستکم 39 فقره آن را به عین ترتیبی که در نفحات آورد البته با کمی اضافت و نقصان گنجانیده است و سه فقره دیگر آن هم در مواضع مختلف نفحات میباشد و نیز 33 فقره که در نفحات نیست درین رساله تقدیم میشود» (جامی، 1355، مقدمۀ مصحح به نقل از آربری، هـ).
آهی نیز در مقدمۀ طبقاتالصوفیۀ خواجه عبدالله انصاری از اثری با نام «مقامات شیخالاسلام انصاری» یاد کرده و توضیح داده است: «باین نام کتابی از آثار شیخ بوده که شاگردش هنگام نوشتن طبقات ازان استفاده نموده و در (ص 216) رأی شیخ را دربارۀ مقامات ازان نقل نموده است» (انصاری، 1363، مقدمۀ مصحح، 33).
عبدالعلینور احراری نیز در مقدمۀ تصحیح کتاب رسالۀ منشآت: نورالدین عبدالرحمن جامی ذیل آثار منظوم جامی از این اثر با عنوان مناقب شیخالاسلام خواجه عبدالله انصاری یاد کرده و صرفاً دربارۀ آن نوشته است: «نسخۀ منحصربهفردی است که در دهلی میباشد» (جامی، 1383، مقدمۀ مصحح، 67).
فکری سلجوقی در پاروقی اشاره کرده است که این واژه «الپ ارسلان» است؛ اما همان گونه که دیدیم در متن نادرست ضبط شده است.