Abstract:
زمینه و هدف: حماسه های دینی از نظر موضوع زیرمجموعۀ حماسه های تاریخی محسوب میشوند و قدیمیترین آنها، منظومۀ «علینامه»، سرودۀ «ربیع» است. در این مقاله به بررسی ویژگیهای سبکی این اثر در سه حیطۀ زبانی، ادبی و فکری پرداخته میشود.
روش مطالعه: این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده است.
یافته ها: منظومۀ حماسی-دینی علینامه توسط شاعری با نام یا تخلص «ربیع» سروده شده است. این منظومه در بحر متقارب و در 11220 بیت و در موضوع مناقب و مغازی علی بن ابیطالب در جنگ با ناکثین و قاسطین است. گویندۀ آن که به تصریح متن کتاب، متولد 420 هجری است، این منظومه را در سن 62 سالگی و در 482 هجری به احتمال قریب به یقین در خراسان و شاید در ناحیۀ بیهق و یا جرجان قدیم منظوم کرده است و آن را به یکی از اشراف سادات عصر، یعنی «علی بن طاهر عریضی» از سادات ناحیه تقدیم کرده است. این منظومه، در سال 1379، به همت شفیعی کدکنی به جامعۀ ادبی کشور معرفی شده است.
نتیجه گیری: مختصات سبکی این اثر بلحاظ زبانی، همان مختصات فارسی کهن یا سبک خراسانی است. از نظر لغوی، این منظومه گنجینه ای است از واژگانی که امروز مهجور مانده اند. همچنین بعلت موضوع خاص منظومه، لغات عربی با بسامد قابل توجهی وجود دارد. در سطح ادبی بارزترین صورتهای خیالی و صنایع ادبی، اغراق و تشبیه هستند. در ساختن تصاویر تشبیهی و استعاری از عناصر محسوس و مادی همچون عوامل طبیعی و حیوانی استفاده شده است. در بخش محتوایی، غالب مضامین این منظومه، بر درونمایه های مذهبی خصوصا تبلیغ مذهب تشیع استوار است. سرایندۀ این منظومه، با اینکه به توصیف میدانهای نبرد دلاوران عربی پرداخته، بعلت توجه و تعلق خاطری که به شاهنامه داشته، غالبا از شاهنامه به اشکال گوناگون تقلید میکند و حتی لغات و تعبیراتی را که نشاندهندۀ اشاره به ایران باستان و زمینۀ فرهنگی شاهنامه است، در اثر خویش وارد ساخته است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Religious epics are considered as a subset of historical epics in terms of subject matter, and the oldest of them is the poem "Aliynameh", the poem "Rabi". This article examines the stylistic features of this work in three areas: linguistic, literary and intellectual.
METHODOLOGY: This article is based on library studies and has been done in a descriptive-analytical manner.
FINDINGS: The epic-religious poem Aliyameh was written by a poet with the name or nickname "Rabi". This poem is in the convergent sea in 11220 verses and in the subject of Manaqib and Maghazi Ali ibn Abi Talib in the war with Naqsh and Qastin. According to the text of the book, he was born in 420 AH. Sadat Asr, meaning "Ali ibn Tahir Arizi" from Sadat has dedicated the area. This poem was introduced to the literary community of the country in 2000 by Shafiee Kadkani.
CONCLUSION: The stylistic coordinates of this work are linguistically the same as the coordinates of ancient Persian or Khorasani style. Literally, this system is a treasure trove of words that are abandoned today. Also, due to the special subject of the system, there are Arabic words with considerable frequency. At the literary level, the most obvious imaginary forms and literary industries are exaggeration and simile. In making metaphorical and metaphorical images, tangible and material elements such as natural and animal factors have been used. In the content section, most of the themes of this poem are based on religious themes, especially the propagation of the Shiite religion. The poet of this poem, although describing the battlefields of Arab heroes, due to his attention and belonging to Shahnameh, often imitates Shahnameh in various forms and even words and expressions that indicate the reference to ancient Iran and the cultural context of Shahnameh, has entered in his work.
Machine summary:
سطح فکري: اگرچه مضامين بسياري در علينامه ديده ميشود، دو عامل موضوع و نوع ادبي خاص علينامه (حماسۀ ديني) باعث شده است از منظر بسامد، دو مضمون اعتقادات مذهبي و تقليد از شاهنامه و درنتيجه ورود عناصر فرهنگ ايران باستان به منظومه ، از مهمترين درونمايه هاي اين اثر تلقي گردد.
سراينده با اينکه به توصيف ميدانهاي نبرد و دلاوران عربي پرداخته ، بعلت توجهي که به شاهنامه داشته و تعلق خاطري که بطور طبيعي به زمينه هاي اساطيري شاهنامه دارد، غالباً از وصفهاي شاهنامه بهرة بسيار ميبرد و در سراسر کتاب تعبيراتي که نشان دهندة اشاره به ايران باستان در زمينۀ فرهنگي شاهنامه است ، فراوان ميتوان ديد (مقدمۀ علينامه ، شفيعي کدکني و اميدسالار: صص ٤٠-٤١) (حماسه اي شيعي از قرن پنجم ، شفيعي کدکني: ص .
. واژگان عربي: اولين چيزي که در منظومۀ علينامه جلب توجه ميکند، لغات عربي آن است که هم به اقتضاي موضوع حماسي-ديني آن و متناسب بودن با مذهب شاعر و هم با استناد به نظر شفيعي کدکني که احتمالاً شاعر متن منثوري به عربي در دست داشته و آن را به نظم فارسي درآورده است ؛ اگرچه ايشان استعمال اين واژه ها را در مقياس عصر مؤلف ، زياده از حد و باافراط ميداند (حماسه اي شيعي از قرن پنجم ، شفيعي کدکني: ص ١٣٠).