Abstract:
کاربرد آیات قرآن مجید در بسیاری از متون ادب فارسی گذشته، به دلیل اهمیت بیان مفاهیم نمایان است. در این میان، کتاب نفثه المصدور زیدری نسوی ـ که از جمله شاهکارهای تاریخی و ادبی سده هفتم هجری قمری و یکی از نمونههای بدیع نثر فنی است ـ با بسامد یکصد و سی آیه از قرآن، تاثیرپذیری بسیار چشمگیری داشته است. این مقاله به شیوه توصیفیـ تحلیلی به بررسی مضمونهای تاریخی کتاب نفثهالمصدور میپردازد. نویسنده کتاب با زبانی تصویری سرگذشت آوارگی خود و گوشههایی از تاریخ ایران را در پایان عصر خوارزمشاهی با تکیه بر آیات قرآن شرح داده است. استفاده از آیات که از نگاه عمیق نویسنده حکایت دارد و بهرهگیری از سازوکارهای مفهومی و مضمونی در روایت تاریخ که نوآورانه است، این اثر ادبی و تاریخی دوره مغول را در جایگاه ویژهای قرار داده، به گونهای که دریافت عبارات آن به فهم آیات وابسته است.
The use of verses of the Holy Quran in many texts of the old Persian literature, to express the concepts, was a common phenomenon. The book Nafsah al-Masdoor Zaidari al-Nasawi - which is one of the historical and literary masterpieces of the seventh century AH and one of the novel examples of technical prose - includes one hundred and thirty verses from the Qur'an. This article examines the historical themes of Naftha al-Masdoor using the descriptive-analytical method. The author of the book narrates the history of shift of the of conceptual and thematic mechanisms in the narrative of history, which is innovative, placed this literary and historical work of the Mongol period as a special 44place so that its expression depends on an understanding of the verses.
Machine summary:
مشخص کردن پيوند مفهومي و معنايي آيات و عبـارات بـا مـضمون هـاي تـاريخي نفثه المصدور و شرح سرگذشت نسوي در پايان دورٔە خوارزمشاهي به منظور بازگشايي مفاهيم کتاب نفثه المصدور؛ تبيين شيوه هاي بهره مندي از آيات قرآن بـراي پـرداختن بـه اين موضوع با ذکر چند نمونه ، محرز شدن اعتقادات نويسندٔە نفثه المصدور در سـاختار و مفاهيم قرآني ، حتي زمان حمله ور شدن مغولان از جمله دلايلـي اسـت کـه اهميـت موضوع و ضرورت پرداختن به آن را روشن مي کند.
مضامين قرآني در خدمت انتقاد و کنايه طبق گفته شميسا يکي از حيطه هاي بهره مندي از آيات روشنگر در کتاب نفثه المصدور، استعمال «کنايه يا انتقاد» است که نويسنده در مـواردي آيـات قـرآن را بـراي برداشـتي نقادانه و گاه طنزآميز براي بيان مقصود و هدفش بـه کـار بـرده اسـت (شميـسا، ١٣٨١: ٢٧٣).
(عزيزي ، ١٣٩٤) ازجمله هنرهايي کـه نويـسنده در تـأليف کتاب نفثه المصدور با ظرافت خاصي به کار برده ، اشارات مستقيم بـه «قـصص قرآنـي » است ؛ آن هم به طريقي که با بهره گيري از آيات مرتبط به قـصص قرآنـي و بـا الهـام از مضمون قصه هاي قرآني به مشابه سازي وقايع تاريخي زمان خود پرداخته است .
نتيجه گيري با تأمل و بررسي در کتاب نفثه المصدور مشخص شد که زيدري نسوي بـه گونـه هـاي مختلف ، آيات قرآن کريم را در متن کتاب به کار برده است .