Abstract:
ارزیابی توان اکولوژیکی محیط برای تعیین و سنجش توان بالقوه و نوع کاربری طبیعی سرزمین است. از اینرو ارزیابی توان محیط ابزاری برای مدیریت فضای جغرافیایی و برنامهریزیهای استراتژیک و راهبردی جهت توسعة پایدار و استفادة صحیح از منابع سرزمین است. در این مطالعه، شهرستان کنگاور با وسعت 9/883 کیلومتر مربع با هدف تعیین توان طبیعی (اکولوژیک) در ارتباط با کاربری کشاورزی و مرتعداری، با استفاده از مدل اکولوژیکی مخدوم، بررسی شد. در فرایند تحقیق ابتدا به جمعآوری و تهیه و تولید دادهها و منابع اکولوژیکی مورد نیاز پژوهش اقدام شد. پس از ساخت و ترکیب نقشهها در نرمافزار ArcGIS، به شیوة چندترکیبی، نقشة واحدهای محیط زیستی ساخته و با استفاده از ویژگیهای هر واحد محیط زیستی توان اکولوژیکی منطقه ارزیابی شد. بدین منظور، شاخصها و متغیرهایی که میتوانستند در این مدلها دخالت داشته باشند بررسی شدند. جهت طبقهبندی توان اکولوژیک منطقه در خصوص کاربری کشاورزی و مرتعداری و تهیة نقشة توان طبقات مختلف از 15 متغیر به منزلة معیار وزندهی و سنجش توان استفاده شد. نتایج حاصل از ارزیابی توان اکولوژیک شهرستان کنگاور حاکی از استخراج 58 واحد محیط زیستی در 7 طبقه با توانهای کاملاً مناسب، مناسب، ضعیف، و نامناسب برای کاربری کشاورزی و مرتعداری است. 79/356 کیلومتر مربع قابلیت کاربری کشاورزی با توان کاملاً مناسب و مناسب را دارد. همچنین قابلیت منطقه با توان مناسب برای کاربری دیم و مرتعداری 23/72 کیلومتر مربع برآورد شد. در وضعیت موجود 26/483 کیلومتر مربع از شهرستان کنگاور به کاربری کشاورزی اختصاص داده شده است. این در حالی است که در وضعیت بهینه این مقدار برابر 79/356 کیلومتر مربع است. میزان اراضی تغییرکاربرییافته به کشاورزی 47/126 کیلومتر مربع است. بر اساس نتایج حاصل، اراضی منطقه بیش از توان آن برای کاربری کشاورزی (آبی و دیم) مورد بهرهبرداری قرار گرفته و اراضی با قابلیت مرتع به فعالیت کشاورزی تغییر کاربری یافته است.
The assessment of the ecological potential of the environment is to determine and measure the potential power and the natural use type of the land. Therefore, the environment power assessment is a tool for the management of geographical space and strategic planning for sustainable development and correct use of land sources. The aim of this study was to evaluate the ecological potential of agricultural and rangeland use in Kangavar city with an area of 883.9 km2 using Makhdoom ecological model. To this end, the required data and ecological resources were collected and generated. After creating and combining the maps in the ArcGIS system in a multi-hybrid way, the maps of environmental units were constructed and the ecological potential of the area was evaluated using the features of each environmental unit. To do this, the indicators and variables that could be involved in each of these models were examined. To classify the ecological potential of the area for agricultural and rangeland uses and to produce the map of different classes potential, 15 parameters were used as criteria for weighting and measuring the power. The results of Kangavar city ecological potential assessment led to the extraction of 58 environmental units in 7 classes with completely suitable, suitable, weak, and unsuitable power classes for agricultural and rangeland use. An area of about 356.79 Km2 was found to have suitable and completely suitable power for agricultural use. In addition, it was estimated that an area of about 72.23 Km2 would be appropriate for rangeland and rainfed agricultural use with suitable power. An area of about 483.26 Km2 of Kangavar city is currently allocated to agricultural use, while the optimal area for this means is 356.79 Km2. Thus, the land use of an area of about 126.47 Km2 has been converted to agricultural purposes. According to the results, the lands of the region have been exploited more than their potential for agricultural use (irrigated and rainfed) and the lands with rangeland use have been changed to agricultural use.
Machine summary:
نتايج حاصل از ارزيابي توان اکولوژيک شهرستان کنگاور حاکي از استخراج ٥٨ واحد محيط زيستي در ٧ طبقه با توان هاي کاملا مناسب ، مناسب ، ضعيف ، و نامناسب براي کاربري کشاورزي و مرتعداري است .
توسعۀ فيزيکي مراکز سـکونتگاهي و ورود بـه حـريم اراضـي کشـاورزي و مراتـع ، گسـترش فعاليت ها و بهره برداريهاي غيراصولي از محيط طبيعي، کاربريهاي نامناسب اراضي و عدم توجـه به اصول علمي و مطالعات مکان يابي کاربري ها بر اساس توان بالقوة محيط ، تغييـر پوشـش سـطح خاک، استفادة بيرويه از منابع آب و خاک و پوشش گياهي بحران هايي چون کاهش منابع طبيعـي، از بين رفتن گونه هاي مختلف گياهي و جانوري، انسداد و کاهش سطح نفوذ بارش ها به لايـه هـاي زيرين زمين و جاري شدن بارش ها، کمبود مواد غذايي (فرآورده هاي مختلف کشاورزي)، و غيـره را براي زيستمندان و طبيعت شهرستان کنگاور در پي داشته است .
به منظور پتانسيل سنجي ١ شهرستان کنگاور و تعيين کاربري بهينـۀ اراضـي بـا قابليـت کـاربري کشاورزي و مرتع داري از مدل ارزيابي توان اکولوژيکي سرزمين ، به منزلۀ يکي از روش هاي تعيين کاربري بهينۀ اراضي، استفاده شده است .
مطالعات انجام گرفته در نقـاط مختلـف گويـاي کـاربرد و ضـرورت بررسـي تـوان منطقـه در جنبه هاي مختلف ـ از جمله زيرساخت اکولوژيک و توسعۀ پايدار شـهري (٢٠١١ Song؛ Zhang et ٢٠١١ al؛ ٢٠١٢ Changa et al؛ داوودي و کاظمي ١٣٨٩؛ حاتمينژاد و همکـاران ١٣٩٢؛ عمـاري و همکـاران ١٣٩٦)، برنامـه ريـزي کـاربري اراضـي و منـابع طبيعـي بـه منظـور اکوتوريسـم پايـدار (٢٠١٢ Murayama &Bunruamkaew )، بررسي منابع طبيعي و طبقه بنـدي پتانسـيل هـاي طبيعـي و توسعۀ پايدار (٢٠١٧ ́Bulatovic & ́Rajovic)ـ بوده است .