Abstract:
"میرزا احمدبن محمدحسین متولی باشی" متخلص به "روشن" از شاعران قرن سیزدهم هجری قمری است. وی از متولیان آستان مبارک حضرت شاهچراغ (ع) بوده و این مسئولیت بصورت موروثی در خاندان وی از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. میرزا احمد متولیباشی دیوان شعر ارزندهای دارد که "علی اکبر شاکر" بخط نستعلیق شکسته آن را کتابت کرده و نسخه خطی آن در کتابخانه حضرت شاهچراغ شیراز نگهداری میشود. میرزا احمد شیعه مذهب بوده و ارادت قلبی ویژهای به خاندان عصمت و طهارت داشته است. بخش وسیعی از دیوان وی به اشعاری اختصاص دارد که در رثای امام حسین(ع) و واقعه کربلا سروده شده. از دیگر موضوعات شعری روشن، بیان اندیشههای قلندرانه و مغانه، موضوعات عاشقانه، مدح، وصف و نیز برخی وقایع زندگی شخصی شاعر است. سرودن ماده تاریخ نیز مورد توجه او بوده است. دیوان "روشن" 3016 بیت دارد که در قالبهای مختلف از جمله قصیده، غزل، قطعه، ترکیب بند، مسمط و رباعی سروده شده است. این دیوان تاکنون تصحیح و چاپ نشده و در اختیار جامعه ادبی کشور قرار نگرفته است، از این رو نگارندگان این مقاله بتصحیح و مقدمهنویسی آن مبادرت کرده و در این مقاله ضمن معرفی میرزا احمد متولیباشی و خاندان وی که جایگاه ارزندهای در علم و هنر و ادب داشتهاند، بمعرفی اجمالی دیوان روشن و ویژگیهای سبکی و ادبی آن پرداختهاند.
Machine summary:
نگارندگان این مقاله که بتصـحیح و مقدمه نویسی دیوان "روشن " مبادرت کرده اند، در این مقاله ضـمن معرفی میرزا احمد متولیباشـی و خانوادة او بعنوان یکی از خانواده های شـاخص شـیراز در زمینۀ ادب و هنر، بمعرفی نســخۀ خطی دیوان او و ویژگیهای نگارشــی آن پرداخته و ضــمن بیان موضوعات شعری وی در دیوان ، برخی ویژگیهای سبکی و ادبی آن را مورد بررسی قرار داده اند.
٢- ویژگیهای فکری : از موضوعات متعددی که در دیوان روشن بدان پرداخته شده و در سطح فکری سبک شعری او قابل توجه است ، میتوان بموارد زیر اشاره کرد: * ذکر مصائب امام حسین (ع ) و سایر پیشوایان دینی "میرزا احمد متولیباشــی" از متولیان آســتان مبارک شــاهچراغ بوده اســت و این منصــب و مســئولیت بر اســاس اشــارة خود او در دیوان ، از اجداد او بدو رســیده ؛ بر این اســاس اعتقادات و باورهای مذهبی و تفکرات شــیعی بر شــعر او حکمفرماســت ؛ اظهار عشــق و ارادت قلبی شــاعر به خاندان عصمت و طهارت (ع ) بسامد بسیار بالا و تشخص خاصی در دیوان او دارد.
این آمار و ارقام در نمودار زیر نشان داده شده است : (رجوع شود به تصویر صفحه) فنون بیان : دیوان روشن را از حیث کاربرد فنون علم بیان و نیز آرایه های بدیع لفظی و معنوی میتوان به دو بخش تقسـیم کرد: بخش نخسـت قصـاید اوست که حجم وسیعی از آن به رثای اهل بیت عصمت و طهارت (ع ) بویژه حضرت امام حسین (ع ) و واقعۀ عاشورا اختصاص دارد.