Abstract:
قطعه از قالبهای شعر فارسی است که برای ابراز درونیات شاعران، بیشترین کاربرد را داشته است. شاید مهمترین ویژگی قطعه وحدت موضوع آن است چراکه شاعر در هر قطعه بدنبال بیان یک موضوع است.همچنین قالب قطعه به اعتبار تنوع موضوع قالبی غنی است و از این نظر هیچ محدودیتی ندارد . دوره مشروطه یکی از ادوار رواج قالب قطعه است ، در این دوره با تغییر نظام اجتماعی ،توجه ادیبان از موضوعات ذهنی بموضوعات عینی و اجتماعی معطوف میشود .پژوهش حاضر برآن است تا به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از شیوه آماری ؛ پس از خوانش قطعات سه شاعر عصر مشروطه ، ایرج میرزا، ملک الشعرا بهار و پروین اعتصامی ،مهمترین موضوعات قطعات این سه شاعر را معرفی و از نظر بسامدی ارزشگذاری کند.نتایج پژوهش حاکی از ان است که این سه شاعر در موضوعاتی چون موضوعات اخلاقی،اجتماعی و سیاسی در قالب قطعه طبع آزمایی کرده اند ؛ اما پروین اعتصامی در موضوعات مدح،مطایبه ،اشتیاق،ملتمسات، ماده تاریخ و هجو قطعه ای ندارد ولی بیشترین مناظره در قالب قطعه از آن اوست . ملک الشعرا بهار تنها یک مناظره و یک لغز در قالب قطعه دارد.در برخی مطایبههای ایرج میرزا و بهار در این قالب از الفاظ رکیک استفاده شده است.
Machine summary:
تحلیل موضوعی قالب قطعه در اشعار سه شاعر دورة مشروطه (ایرج میرزا، ملک الشعرا بهار، پروین اعتصامی) (صفحه ١٥٣-١٧٢) 4 تکتم فرهمندی ٢ ،دکتر رضا اشرف زاده (نویسنده مسئول )٣- دکتر ناصر کاظم خانلو تاریخ دریافت و پذیرش :زمستان ١٣٩٦ چکیده قطعه از قالبهای شـعر فارسـی اسـت که برای ابراز درونیات شـاعران ، بیشترین کاربرد را داشته اسـت .
نتایج پژوهش حاکی از ان اســت که این ســه شـاعر در موضـوعاتی چون موضـوعات اخلاقی،اجتماعی و سیاسی در قالب قطعه طبع آزمایی کرده اند ؛ اما پروین اعتصـامی در موضوعات مدح ،مطایبه ،اشتیاق ،ملتمسات ، ماده تاریخ و هجو قطعه ای ندارد ولی بیشــترین مناظره در قالب قطعه از آن اوســت .
١-٥- پیشینۀ تحقیق دربارة موضـوعات رایج قطعه در دورة مشـروطه ، پژوهش مسـتقلی با این عنوان صـورت نگرفته اسـت ؛ کتاب "قطعه و قطعه سرایی در شعر فارسی" ببررسی قالب قطعه و شاعران مشهور قطعه سرا در دورانهای مختلف زبان فارســی پرداخته اســت .
با مطالعه و دقت در قطعات شـاعران واضـح است که «قطعه ، اختصاص به موضوع با موضوعاتی خاص ندارد و دربارة تمام موضوعات ادبی و یا بهتر بگوییم آن چه از هر بابت و جهتی بذهن خطور میکند، گفتگو مینماید؛ ولی در این میان بعضـی از موضـوعات اسـت که بیشتر به آن توجه شده و برای قطعه مناسـبتر بنظر میرسد.
ایرج میرزا همانطور که در موضوع مدح ، امام علی( ع ) را ستایش کرده بود در مرثیۀ امام حسین (ع ) نیز دو شعر در قالب قطعه سروده است .