Abstract:
«میرزاده عشقی» یکی از شعرای مشهور دوره مشروطه است که به شعر طنز توجهی خاص داشته و از زمره شاعرانی به شمار میرود که شعر طنز او به دلیل سادگی و روانی مورد وثوق و استقبال مردم عصر مشروطه قرار گرفته است. در پاسخ به این سوال که «میرزاده عشقی» در اشعار طنز خود به چه مضامینی رویکرد بیشتری داشته و شاخصهای سبکی آن کدامند؟ اینگونه مشاهده گردید که اشعار طنز او در قالبهای مختلف سروده شده، که بیشتر آنها در مثنوی و مسمط ترجیعی است. وی در زمینههای مختلف اجتماعی، اخلاقی، تعلیمی، تفسیری و سیاسی انتقادی و یا تلفیقی از آنها، اشعار طنز سروده است. از دیدگاه سبکشناسی طنز، شاخصهای «کنایه»، «طعنه»، «تمسخر»، «افشاگری»، «مجاز» و «استعاره» از خصوصیات اشعار طنز عشقی بهشمار میروند. از شاخصهای ناهماهنگی و ناسازگاری مولد طنز، وی در اشعار خود از «درآمیختن دو زبان مختلف» استفاده نموده و از شاخصهای «نقیضه» و «بازی آوایی» استفاده کمتری کرده است، گر چه در سرودن اشعار طنز «مراعات ادب» را داشته، با این وجود در اشعار هزل و هجو توجهی به این امر نداشته است.
Machine summary:
در انجام این پژوهش ، با مطالعۀ اشعار عشقی ، بسامد اشعار صرفا طنز او ارائه میشود و به دنبال آن به تفکیک مضامین آنها پرداخته میشود که برخی از این تقسیم بندی توسط مجد و صمصامی نیز به کار برده شده است (محمدحسین فدائی طنزپرداز چیره دست اما گمنام معاصر و...
(کلیات عشقی : ص ٣٩٣) شاعر در شعر «جمهوری سوار»، که یک مثنوی بلنداست ، حکایتی را بیان میکند که تلویحا به وقایع سیاسی زمان شاعر اشاره دارد و آن از این قرار است که کدخدایی یک خم پر از شیره را محافظت نموده که دزدی به نام «یاسی » به آن میزند و از آن میخورد؛ وی با پیدا کردن ردپای دزد آن را مییابد و دزد نمیتواند انکار کند و قول میدهد که دیگر چنین نکند: تــا کــه روزی ، کــدخــدای دهــکــده دیــد از مــقــدار شــــیــره ، کــم شــــده لاجــرم اطــراف خــم را، کــرد ســــیــر دیــد پــای خــمــره ، جــای پــای غــیــر پــس هــمــه جــا، جــای پــاهــا را بــدیــد تـا بـه درب خـانـۀ «یـاســـی » رســـیـد...
مجاز عشقی با توجه به زمان ، موقعیت و فضای ادبی دورة مشروطه ، از واژه هایی به صورت مجاز استفاده کرده است که مایۀاصلی آنها به مفاهیم تازه مطرح شده در آن دوره ، ارتباط داشته و این مسئله باعث آن میشود که مخاطب به دنبال کشف منظور واقعی شاعر بیفتد.