Abstract:
نسخههای خطی شامل اطلاعات تاریخی و ادبی ارزشمندی است که میتواند برای پژوهشگران ادبی بسیار سودمند باشد و بطور خاص، جنگهای کهن، دستمایه هایی غنی برای آشنایی با شاعران از یاد رفته و آثار بربادرفته نخستین دوره های شعر فارسی هستند.یکی از جنگهای باز مانده از قرن هشتم که تا کنون تصحیح و چاپ نشده، جنگ «یحیی توفیق» کتابخانه سلیمانیه ترکیه است. حال سوال اینجاست که جامع جنگ یحیی توفیق چه کسی بوده است و آیا ابیات نویافته از شاعران آشنا یا اشعاری از شاعران ناآشنا در این جنگ آمده است؟ گرد آورنده جنگ نامعلوم است اما شواهدی مبنی بر شباهت آن با دو جنگ «گنج بخش» و «سعد الهی» و ابیاتی در سعد الهی که تنها در این دو اثر آمده، این احتمال را مطرح میکند که هر سه نسخه از روی یک اثر کتابت شده باشند و احتمالا جامع این جنگ نیز، سعد الهی مذکور باشد. بررسی دقیق این جنگ، تصحیح کاملتری از بعضی ابیات شاعران شناخته شده و ابیات نویافته آنها به دست میدهد و ابیاتی از شاعرانی ناآشنا در این جنگ دیده میشود.
Manuscripts include valuable historical and literary information which can be useful for literary researchers.this information and especially old anthologies are powerful sources for identifying forgotten poets and the works of the first period of Persian poets.one of the anthologies remain from the 8th century is anthology of” Yahya tofigh” from Soleimanie library in turkey which has not been corrected and published so far.Howeverthe question is who is the collector of this book?Or if there are newfound couplets of famous and unknown poets? Collector of this anthology is unknown but there is some evidence that shows some similarities between this book and “Ganj pakhsh’ and “Sade elahi’. This similarity and also verses of Sade elahi which exist only in these books suggest that perhaps all three books have been written based on the same book and maybe the collector is Sade elahi ,as well. Careful study of this book enables us to have a more complete correction of the verses of famous poets and their newfound couplets and couplets of unknown poets also seen.
Machine summary:
از اوست : همـــی بـــرگ درختـــان را دگـــر بـــار بـــه زردی میـــل دارد رنـــگ رخســـارر [زمســتان ] عــزم آن کــرده ســت گــویی کـــه ناگاهـــان فـــرود آیـــد ز کهســـار (برگ ٣١/ الف ) نظام الدین یحیی در قرون ششم و هفتم چندین شاعر با نام نظام الدین میشناسیم ؛ نخست «نظـام البخـاری» ؛ نظـام الدین محمد بن عمر بن مسعود بخارایی (لباب الالباب ، عـوفی، ص ١٥١ و ١٥٩) همچنـین (نزهـه المجالس ، شروانی،ص ٩٩ و ٣٦٤)، دیگری نظام الدین قمری اصـفهانی اسـت کـه در قـرن ششـم و هفتم میزیسته است (مجمـع الفصـحا، هـدایت ، ص ٢٢٠٣) و سـدیگر نظـام الـدین احمـد، منشـی خوارزمشاهیان است که با نام نظام بخارایی مشهور است (مجمع الفصحا، هدایت ،ص ٢٢٠٢).
»(تـاریخ گزیـده ، مستوفی، ص ٧٣١) ابیات زیر از جنگ توفیق یحیی انتخاب شده اند : ای ز صـــــفرا فتـــــاده در ســـــودا در تمنـــــای عـــــارض بیضـــــا بـــه جنـــون میکشـــد مگـــر ســـودات کــه بــه بنــد انــدر اســت ســر تــا پــات فـــرق ننهنــــد عــــالمی مــــردم جـــز بـــه یـــک حـــرف از تـــو تـــا قلـــزم (برگ ١١٢/ الف ) مولانا سعدالدین بها شاعری است در عهد سـلطان اولجـایتو کـه اطلاعـاتی دقیـق از او در دسـت نیسـت .
ابیات منقول از او در جنگ توفیق یحیی به شـرح زیر است : نعــوذ بــالله هرگــز ایــن مبــاد کــه مــا بــه دور دولــت تــو در حــدیث نــان گــوییم شـکم بـه سـنگ نبنـدیم ١ و در مقـام سـخا سخن ز بخشش باران و بحـر و کـان گـوییم شکســته وار چــو اســلاف دودمــان رســول حــدیث مرتبــه بــالای لا مکــان گــوییم (برگ ٢١/الف ) شهاب الدین ادیب شاعری با این نام و نشان در منبعی یافت نشد.